عرفی شدن نفقه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «==شناسه مقاله== ===عنوان مقاله=== تحلیل تاریخی نقش شیخ طوسی در عرفی شدن نفقه زوجه، نویسندگان: مجید دهقان، حسنعلی علی‌اکبریان. ===نوع مقاله=== علمی - پژوهشی ==چکیده== مشهور فقهای شیعه نفقه زوجه را عرفی می‌دانند، در حالی‌که روایات و فتاوای فقهای قدیم...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
===نوع مقاله=== | ===نوع مقاله=== | ||
علمی - پژوهشی | علمی - پژوهشی | ||
==چکیده== | ==چکیده== | ||
مشهور فقهای شیعه نفقه زوجه را عرفی می‌دانند، در حالی‌که روایات و فتاوای فقهای قدیم نفقه را مقدر دانسته‌اند. در تاریخچه این مسئله فقهی، کتاب مبسوط شیخ طوسی نقطه عطفی در تبدیل نفقه مقدر به نفقه عرفی است. شیخ طوسی فقیه بزرگ شیعه در این توسعه از فقه شافعی بهره برده است. اثری که شیخ طوسی در این مسئله بر فقه بعد از خود گذاشته است، مسئله اصلی این مقاله است. این مقاله با بررسی نفقه زوجه در کتابهای فقهی شیعه و اهل سنت قبل از مبسوط و کتابهای فقهی بعد از مبسوط الگوی شیخ طوسی در توسعه فقه را در این مسئله به عنوان نمونه¬ای از مسائل فقه شیعه نقد می‌نماید. | مشهور فقهای شیعه نفقه زوجه را عرفی می‌دانند، در حالی‌که روایات و فتاوای فقهای قدیم نفقه را مقدر دانسته‌اند. در تاریخچه این مسئله فقهی، کتاب مبسوط شیخ طوسی نقطه عطفی در تبدیل نفقه مقدر به نفقه عرفی است. شیخ طوسی فقیه بزرگ شیعه در این توسعه از فقه شافعی بهره برده است. اثری که شیخ طوسی در این مسئله بر فقه بعد از خود گذاشته است، مسئله اصلی این مقاله است. این مقاله با بررسی نفقه زوجه در کتابهای فقهی شیعه و اهل سنت قبل از مبسوط و کتابهای فقهی بعد از مبسوط الگوی شیخ طوسی در توسعه فقه را در این مسئله به عنوان نمونه¬ای از مسائل فقه شیعه نقد می‌نماید. | ||
==کلیدواژه‌ها== | ==کلیدواژه‌ها== | ||
ماوردی ، حاوی ، تاریخ فقه شیعه ، فقه تطبیقی | ماوردی ، حاوی ، تاریخ فقه شیعه ، فقه تطبیقی | ||
==گزارشی از مقاله== | ==گزارشی از مقاله== | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۴: | ||
در نهایت، مقایسه دو کتاب مبسوط و الحاوی در چهار محور بالا نشان می دهد که شیخ در مبسوط و در بحث گستره، ملاک و مصادیق نفقه زوجه ی کتاب مبسوط، از الحاوی استفاده فراوانی کرده است. شیخ تمامی مسائل را از الحاوی اخذ نموده است و تقریباً همان ادله ماوردی را در بحث ها به کار برده است. مهمترین وجه تمایز این دو کتاب در فتاواست. شیخ در برخی از فتاوا برخلاف ماوردی فتوا داده است و در تعداد زیاد دیگری در جایی که ماوردی به ذکر اقوال بسنده کرده، فتوا داده است. | در نهایت، مقایسه دو کتاب مبسوط و الحاوی در چهار محور بالا نشان می دهد که شیخ در مبسوط و در بحث گستره، ملاک و مصادیق نفقه زوجه ی کتاب مبسوط، از الحاوی استفاده فراوانی کرده است. شیخ تمامی مسائل را از الحاوی اخذ نموده است و تقریباً همان ادله ماوردی را در بحث ها به کار برده است. مهمترین وجه تمایز این دو کتاب در فتاواست. شیخ در برخی از فتاوا برخلاف ماوردی فتوا داده است و در تعداد زیاد دیگری در جایی که ماوردی به ذکر اقوال بسنده کرده، فتوا داده است. | ||
این مقاله در پایان به بیان تاثیر نفقه زوجه در کتاب مبسوط بر کتابهای پس از آن می پردازد و آن ها را با ذکر نام کتاب و نویسنده بیان می‌کند؛ مثل کتاب المهذب ابن براج، المؤتلف طبرسی، الوسیله الی نیل الفضیله ابن حمزه و ... . در این قسمت از مقاله بعد از معرفی کتب متاثر از مبسوط شیخ طوسی در باب نفقه زوجه، به این نکته اشاره می کند بعد از علامه حلی، معمولا نفقه را عرفی می دانستند تا این که در این میان شهید ثانی در مسالک، نظر متمایزی داد و بدون اشاره به فقه شافعی، برای اولین بار به منشاء غیر شیعی قول شیخ طوسی در مبسوط اشاره کرد. فقیه برجسته دیگر در این بحث صاحب جواهر است که تعارض بین اطلاق و دلالت آیات را بحث می کند. با این وجود سایر فقهای معاصر، نفقه را عرفی می دانند. | این مقاله در پایان به بیان تاثیر نفقه زوجه در کتاب مبسوط بر کتابهای پس از آن می پردازد و آن ها را با ذکر نام کتاب و نویسنده بیان می‌کند؛ مثل کتاب المهذب ابن براج، المؤتلف طبرسی، الوسیله الی نیل الفضیله ابن حمزه و ... . در این قسمت از مقاله بعد از معرفی کتب متاثر از مبسوط شیخ طوسی در باب نفقه زوجه، به این نکته اشاره می کند بعد از علامه حلی، معمولا نفقه را عرفی می دانستند تا این که در این میان شهید ثانی در مسالک، نظر متمایزی داد و بدون اشاره به فقه شافعی، برای اولین بار به منشاء غیر شیعی قول شیخ طوسی در مبسوط اشاره کرد. فقیه برجسته دیگر در این بحث صاحب جواهر است که تعارض بین اطلاق و دلالت آیات را بحث می کند. با این وجود سایر فقهای معاصر، نفقه را عرفی می دانند. | ||
==جمع بندی و نتیجه گیری== | ==جمع بندی و نتیجه گیری== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۳: | ||
۳.تنها در دوران معاصر توجه جدی به روایات صورت پذیرفته است. نتیجه این توجه دوباره به روایات در بحث محقق اراکی و محمدسعید حکیم انحصار نفقه در مواردی است که از روایات فهمیده می شود و در مورد محسن حکیم یافتن روایتی جدید برای اثبات نفقه عرفی. به نظر می رسد این بازگشت دوباره به روایات نتیجه الگوی شیخ طوسی در توسعه این بحث است. اگر شیخ به جای نادیده گرفتن ادله و اقوال پیشین با نقد آن به ادله جدید استناد می نمود و مسائل جدید را با توجه به ارتباط مسائل با ادله و اقوال پیشین استنباط می‌کرد، این رجوع دوباره پیش نمی‌آمد. در واقع در جایی که سنتی علمی مانند سنت فقهی شیعی قبل از شیخ وجود دارد، توسعه علم بدون در نظر گرفتن سنت علمی و بدون بررسی مشکل توسعه نیافتگی آن و صرفاً با رویکردی پالایشی نسبت به وضعیت توسعه یافته طرف مقابل نمی تواند توسعه پایداری باشد. به نظر می رسد نسبتی که فقه شیعه با فقه شافعی در آن دوران داشته است امروز نیز بین فقه شیعه و علم حقوق برقرار است. بررسی الگوی توسعه شیخ طوسی شاید پیام هایی برای توسعه امروزی فقه شیعه نیز داشته باشد. | ۳.تنها در دوران معاصر توجه جدی به روایات صورت پذیرفته است. نتیجه این توجه دوباره به روایات در بحث محقق اراکی و محمدسعید حکیم انحصار نفقه در مواردی است که از روایات فهمیده می شود و در مورد محسن حکیم یافتن روایتی جدید برای اثبات نفقه عرفی. به نظر می رسد این بازگشت دوباره به روایات نتیجه الگوی شیخ طوسی در توسعه این بحث است. اگر شیخ به جای نادیده گرفتن ادله و اقوال پیشین با نقد آن به ادله جدید استناد می نمود و مسائل جدید را با توجه به ارتباط مسائل با ادله و اقوال پیشین استنباط می‌کرد، این رجوع دوباره پیش نمی‌آمد. در واقع در جایی که سنتی علمی مانند سنت فقهی شیعی قبل از شیخ وجود دارد، توسعه علم بدون در نظر گرفتن سنت علمی و بدون بررسی مشکل توسعه نیافتگی آن و صرفاً با رویکردی پالایشی نسبت به وضعیت توسعه یافته طرف مقابل نمی تواند توسعه پایداری باشد. به نظر می رسد نسبتی که فقه شیعه با فقه شافعی در آن دوران داشته است امروز نیز بین فقه شیعه و علم حقوق برقرار است. بررسی الگوی توسعه شیخ طوسی شاید پیام هایی برای توسعه امروزی فقه شیعه نیز داشته باشد. | ||
==منبع== | ==منبع== | ||