لعان
لعان یا ملاعنه؛ نفرين متقابل زن و شوهر برای موارد خاص با شرایط ویژه.
لعان یا ملاعنه مراسمی در فقه است که زن و شوهر در شرایط خاصی در حضورحاکم شرع همدیگر را نفرین میکنند. این مراسم براى پیشگيرى از اجراى حدّ قذف و حد زنا همچنین برای نفی ولد، توسط زوجین انجام میپذیرد. با انجام دادن ملاعنه، آثار به خصوصی از جمله جدایی همیشگی اتفاق میافتد.
معنای لغوی و اصطلاحی لعان
لعان یا ملاعنه از ریشهی لعن مصدر باب مفاعله است. در لغت به معنى طرد و دور كردن کسی از خير است. <ref>مروج، اصطلاحات فقهى،1379 ه. ش، ص 426</ref> <ref>بصمه جى، معجم مصطلحات الفاظ الفقه الاسلامى،2009 م، ص: 490</ref> گروهی از اهل لغت آن را دور ساختن از خداوند و نيز نفرين و دشنام دادن معنا میکنند. <ref>فقه اهل بیت علیهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج 31 ص 215، کتابخانه مدرسه فقاهت</ref>
لعان در عرف فقها در جایی است كه یا شوهر عاقل و بالغ با ادعای مشاهده و نبود شاهد به زن دائمی و محصنهی خود که کر و لال نیست و با وی نزدیکی کرده، نسبت زنا بدهد. این مورد در کتب فقهی با عنوان قذف ذکر شده است و یا اینکه ادعا کند فرزندی که در خانهی او به دنیا آمده برای او نیست. این مورد نیز در فقه با عنوان نفی ولد آمده است. در این موارد زوجین براى پیشگيرى از اجراى حدّ، با سوگندهای مخصوصی در محضر حاكم شرع يكديگر را لعن و نفرين می نمايند. <ref>مروج، اصطلاحات فقهى،1379 ه. ش، ص: 426</ref> <ref>جرجس، معجم المصطلحات الفقهية و القانونية،1996م، ص: 269</ref> <ref>سجادى، فرهنگ معارف اسلامى،1373 ه. ش، ج3، ص: 1640</ref> <ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن جلد : 25 صفحه : 176 کتابخانه مدرسه فقاهت</ref> <ref>موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فقه اهل بیت علیهم السلام، جلد : 31 صفحه : 216 کتابخانه مدرسه فقاهت</ref>اگر مردی چنین نسبتی به همسرش بدون شاهد بدهد و حاضر به ملاعنه نباشد، اگر زن درخواست کند مجازات اتهام دروغين بر مرد اجرا خواهد شد. <ref>مدرسى، احكام معاملات، جلد : 1 ص 627، کتابخانه مدرسه فقاهت </ref>
کیفیت مراسم ملاعنه
مراسم ملاعنه به این شکل است که مرد چهار بار در محضر حاکم شرع بگويد: خدا را شاهد میگيرم كه در اين نسبت راستگو هستم، در دفعه پنجم میگويد: اگر دروغگو باشم لعنت خدا بر من باد. در این مرحله اگر زن به جرم خود اعتراف کرد حد زنا بر او اجرا خواهد شد، <ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامى،1373 ه. ش، ج3، ص: 1640</ref>وگرنه زن چهار مرتبه میگويد: خدا را شاهد میگيرم كه او دروغ میگويد، مرتبه پنجم میگويد: لعنت خدا بر من باد اگر مرد راست میگويد. در آياتی از قرآن کریم به موضوع لعان اشاره شده است. <ref>سوره نور، آیات 6تا9</ref>
تلفظ جملات مراسم ملاعنه بايد در حالت ایستاده و در محضر حاكم شرع یا نمایندهی او باشد. در صورتی که هرکدام از زوجین نتوانند جملات را به زبان عربی بگویند به ترجمهی آن اكتفا میشود. حضور شاهد ضروری نيست ولی مستحب است این مراسم در حضور چهار شاهد صورت گيرد. <ref>سجادى، فرهنگ معارف اسلامى،1373 ه. ش، ج3، ص: 1640</ref> زن و شوهر پس از اجرای مراسم لعان از هم جدا شده و از نظر شرعی ازدواج آنان با يكديگر تا ابد امکانپذیر نیست. <ref>مروج،اصطلاحات فقهى،1379 ه. ش، ص301</ref> <ref>قرشى بنابى، قاموس قرآن،1371 ه. ش، ج6، ص196</ref> <ref>جرجس، معجم المصطلحات الفقهية و القانونية،1996م، ص 269</ref> <ref>جلالى زاده، مبادى و اصطلاحات علم فقه، 1387 ه. ش، ص208</ref>
آثار لعان
- عدم مجازات
- جدائى هميشگى
- انحلال رابطه زوجيت بين زوجین بدون نياز به اجراى طلاق و وجوب عده طلاق
- وجوب مجازات كسى كه زن ملاعنه را متهم به زنا كند. <ref>جلالى زاده، مبادى و اصطلاحات علم فقه،1387 ه. ش، ص208</ref>
- سلب انتساب فرزند از پدر در صورتى كه لعان براى نفى ولد به عمل آمده باشد و عدم توارث از يكديگر.<ref>موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فقه اهل بیت علیهم السلام جلد : 31 ص 219، کتابخانه مدرسه فقاهت</ref>
رجوع از لعان
پدری که نفی ولد کرده ممکن است از نظرش برگردد و بعداً همان فرزند را از خودش بداند. با این رجوع، فرزند فقط در آنچه كه بر عليه پدر است به او ملحق شود؛ یعنی فرزند از پدر ارث مى‌برد، ولى پدر از او و از كسى كه به وسيله فرزند با پدر رابطهی خویشاوندی دارد، ارث نمى‌برد. <ref>كيائى، قانون مدنى و فتاواى امام خمينى جلد : 2 ص237، کتابخانه مدرسه فقاهت</ref>
پانویس
منابع
- قرآن کریم
- بصمه جى، ساير، معجم مصطلحات ألفاظ الفقه الإسلامي، دمشق، صفحات للدراسات و النشر، 2009 م
- جرجس، جرجس، معجم المصطلحات الفقهية و القانونيه، بيروت، الشركة العالمية للكتاب،1996م
- جلالى زاده، جلال، مبادى و اصطلاحات علم فقه، تهران، احسان، 1387 ه. ش
- سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، تهران، كومش1373 ه. ش
- قرشى بنابى، علی اكبر، قاموس قرآن، دار الكتب الإسلامية تهران1371 ه. ش نوبت چاپ: 6
- كيائى، عبد الله، قانون مدنى و فتاواى امام خمينى، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)- انتشارات سمت،1384 ه. ش
- مروج، حسين، اصطلاحات فقهى: شامل 6500 واژه و اصطلاح فقهى از طهارت تا ديات، قم، بخشايش، 1379 ه. ش
- مدرسى، سيد محمد تقى، احكام معاملات، قم، انتشارات محبان الحسين( ع)،1390
- موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی ، فقه اهل بیت علیهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی فصلنامه فقه اهل بيت، پاييز 1381 شماره 31
- مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن