اشتغال زنان: تفاوت میان نسخهها
←مفهومشناسی
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
زنان از زمانهای گذشته تا به امروز غیر از خانهداری، در امور مختلف کشاورزی، گلهداری، صنایع دستی و حتی امور نظامی، فعالیت داشتهاند. در دورههایی که خانواده یک واحد اقتصادی نیز بهحساب میآمد، فعالیتهای تولیدی زن که در خانه و یا نزدیکی آن انجام میگرفت، جزء امور خانگی محسوب میشد و زن در ازای کار مزدی دریافت نمی کرد. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپای غربی و تبدیل کارگاههای خانگی به کارخانهها، فعالیت اقتصادی زنان در مقابل دریافت مزد از خانه بهکارخانه کشیده شد. تغییر کیفیت اشتغال و تبدیل آن به ارزش برای جامعه موجب کشیده شدن زنان به بازار اقتصاد و کار، حتی به قیمت از بین رفتن سلامتی، احساسات و زندگی خانوادگی و فردی شد. | زنان از زمانهای گذشته تا به امروز غیر از خانهداری، در امور مختلف کشاورزی، گلهداری، صنایع دستی و حتی امور نظامی، فعالیت داشتهاند. در دورههایی که خانواده یک واحد اقتصادی نیز بهحساب میآمد، فعالیتهای تولیدی زن که در خانه و یا نزدیکی آن انجام میگرفت، جزء امور خانگی محسوب میشد و زن در ازای کار مزدی دریافت نمی کرد. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپای غربی و تبدیل کارگاههای خانگی به کارخانهها، فعالیت اقتصادی زنان در مقابل دریافت مزد از خانه بهکارخانه کشیده شد. تغییر کیفیت اشتغال و تبدیل آن به ارزش برای جامعه موجب کشیده شدن زنان به بازار اقتصاد و کار، حتی به قیمت از بین رفتن سلامتی، احساسات و زندگی خانوادگی و فردی شد. | ||
==مفهومشناسی== | ==مفهومشناسی== | ||
شغل یا | شغل یا پیشه، کاری است که در برابر مزد یا حقوق منظمی انجام میشود. یعنی فعالیت فرد در یکی از نهادها و سازمانهای دولتی یا خصوصی از طریق گردش سرمایه در بازار بهصورت رسمی یا قراردادی یا پیمانی بهطوری که فرد درآمد ماهیانه دریافت میکند. <ref>تقوی و محمدی، بررسی تأثیر اشتغال خارج از خانه زنان بر روابط خانوادگی، 1393ش، ص 2.</ref> | ||
==نظر اندیشمندان مسلمان در مورد | ==نظر اندیشمندان مسلمان در مورد اشتغال زنان== | ||
اندیشمندان مسلمان را در این مسئله میتوان به سه گروه متفاوت تقسیم نمود: | اندیشمندان مسلمان را در این مسئله میتوان به سه گروه متفاوت تقسیم نمود: | ||
#'''دیدگاه سنّتی:''' این دیدگاه با تأکید بر تفاوت بیولوژیک، [[زنان]] را موجوداتی ضعیف میداند، حتی در انسان بودن آنان خدشه وارد میسازد و نه تنها اشتغال، بلکه هر نوع فعالیت عمومی آنان را منع میکند. | #'''دیدگاه سنّتی:''' این دیدگاه با تأکید بر تفاوت بیولوژیک، [[زنان]] را موجوداتی ضعیف میداند، حتی در انسان بودن آنان خدشه وارد میسازد و نه تنها اشتغال، بلکه هر نوع فعالیت عمومی آنان را منع میکند. | ||
#'''نهضتهای | #'''نهضتهای زنان و روشنفکران رادیکال:''' طرفداران این دیدگاه خواهان حضور بیقید و شرط [[زنان]] در تمام سطوح اجتماعی، سیاسی و حکومتی بوده است، [[مرد]] را عامل بدبختی و [[زن]] را [[جنس]] برتر میدانند. | ||
#'''دیدگاه میانه:''' این دیدگاه بر مشارکت | #'''دیدگاه میانه:''' این دیدگاه بر مشارکت زنان در زمینه های مختلف اجتماعی ـ سیاسی، البته با اعمال برخی محدودیتها (مثل قضاوت) تأکید میکند. <ref>[http://ensani.ir/fa/article/148663/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%A2%D9%86 خیری، یوسف، «اشتغال زنان و پیامدهاى آن»، 1385ش.]</ref> | ||
==دیدگاه کلی اسلام در مورد | ==دیدگاه کلی اسلام در مورد اشتغال زنان== | ||
اسلام با کار زنان با شرایطی که برای آن مقرر شده، مخالف نیست، اما در تعارض میان کار زنان و ارزشهای مهم و بنیادیتر، نگاه اسلام به کار زنان متفاوت خواهد بود. سعی بر آن است که در کنار کار زنان، ارزشهای بنیادین و اساسی صیانت و حمایت شود. بر اساس قاعده تزاحم، ارزشها و نهادهایی مثل [[خانواده]]، که در اسلام دارای اهمیت بنیادیناند، صیانت میشوند و حفظ آنها در درجه اول اهمیت قرار دارد. <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص 91</ref> | |||
==رویکرد قوانین ایران در مورد اشتغال زنان== | ==رویکرد قوانین ایران در مورد اشتغال زنان== | ||
قوانین جمهوری اسلامی ایران، | قوانین جمهوری اسلامی ایران، اشتغال زنان را با رعایت شرایطی به رسمیت شناخته است. در اصل ۲۸ قانون اساسی، هرکس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست، برگزیند. این اصل با تعبیر«هرکس» حکم عامی را بیان نموده و بین زن و مرد فرقی قائل نشده است. تعبیر«[[حقوق زن]] در تمام جهات» در اصل ۲۱ قانون اساسی نیز عام است و یکی از مصادیق آن، حق اشتغال است. مطابق با قانون اساسی هیچ [[زن]] شاغلی را به دلیل خدمت در دستگاه اداری، از تسهیلات لازم برای ایفای نقش مادری و [[همسر|همسری]] نمیتوان منع نمود. <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص95</ref> | ||
==ضوابط کلی و محدودیتهای | ==ضوابط کلی و محدودیتهای اشتغال زوجه از منظر فقه و حقوق== | ||
اشتغال در اسلام بخشی از نظام کلی اجتماعی است که در کنار آن، باید اهداف معنوی، اخلاقی و دینی فرد و جامعه در مسیر تعالی و کمال تأمین گردد. فقه اسلامی ضوابط و معیارهایی کلی را برای اشتغال بیان کرده است. اصل ۲۰، ۲۱ و ۲۸ قانون اساسی نیز به عدم مخالفت شغل با احکام، موازین اسلامی، مصالح عمومی و حقوق دیگران اشاره کرده و ماده ۹۷۵ قانون مدنی و ماده ۶ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی نیز به عدم مغایرت شغل با نظم عمومی و اخلاق حسنه پرداخته و محدودیتهای عمومی اشتغال زنان را بیان میدارد. همچنین قانون برای اشتغال زن به طور خاص محدودیتهایی را پیشبینی کرده از جمله: | |||
*تعارض نداشتن شغل | *تعارض نداشتن شغل زن با نقشهای اختصاصی همسری؛ | ||
*تعارض نداشتن شغل [[زن]] با وظیفه مادری ؛ | *تعارض نداشتن شغل [[زن]] با وظیفه مادری ؛ | ||
*تناسب شغل با ویژگیهای | *تناسب شغل با ویژگیهای زنانه؛ | ||
*رعایت حجاب، [[عفاف]] و عدم اختلاط. <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص 99</ref> | *رعایت حجاب، [[عفاف]] و عدم اختلاط. <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص 99</ref> | ||
==آثار شرایط کنونی | ==آثار شرایط کنونی اشتغال زنان== | ||
===آثار ایجابی و مثبت اشتغال زنان=== | ===آثار ایجابی و مثبت اشتغال زنان=== | ||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
#افزایش سطح آگاهی اجتماعی و تجربه و بر خورداری از ذهنی پویا و فعال؛ | #افزایش سطح آگاهی اجتماعی و تجربه و بر خورداری از ذهنی پویا و فعال؛ | ||
#رسیدن سریعتر فرزندان به استقلال در انجام کارهای شخصی و نیز کمک و همکاری اعضای خانواده در فعالیتهای مربوط به منزل؛ <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص 100</ref> | #رسیدن سریعتر فرزندان به استقلال در انجام کارهای شخصی و نیز کمک و همکاری اعضای خانواده در فعالیتهای مربوط به منزل؛ <ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص 100</ref> | ||
#کمک به اقتصاد | #کمک به اقتصاد خانوادهها؛ | ||
#کمک به اقتصاد ملی؛ | #کمک به اقتصاد ملی؛ | ||
#عزتمندی اقتصادی؛ | #عزتمندی اقتصادی؛ | ||
#کمک به استقلال ملی؛ | #کمک به استقلال ملی؛ | ||
#کمک به اهداف دینی: اشتغال از چند جهت به اهداف دین کمک میکند که مقاله به توضیح آن پرداخته است. | #کمک به اهداف دینی: اشتغال از چند جهت به اهداف دین کمک میکند که مقاله به توضیح آن پرداخته است. | ||
#شکوفایی استعدادهای | #شکوفایی استعدادهای زنان در عرصههای مختلف وجودی و روحی. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385.</ref> | ||
===پیامدهای منفی اشتغال زنان=== | |||
#سست شدن کانون خانواده: زنان شاغل، بیشتر توانمندی و خلاقیت خود را در محیط شغلی به کار میگیرند و نمیتوانند به شکل مطلوبی در مورد همسر و فرزندان به کار ببرند و انگیزه کافی برای برقراری رابطه کلامی با اعضای خانواده ندارند.<ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص 101</ref> | |||
#فشار مضاعف به زنان | |||
#آزار و اذیت جنسی زنان در محیط کار | |||
#سست شدن کانون | #بیکاری مردان: مشکل ایران کمبود نیروی انسانی نیست، کمبود سرمایه برای ایجاد اشتغال است. | ||
#فشار مضاعف به | #سست شدن کانون خانواده | ||
#آزار و اذیت | #کم شدن میل به فرزند داشتن: خانواده سنّتی گسترده به خانواده هستهای تبدیل میشود. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385.</ref> | ||
#بیکاری | |||
#سست شدن کانون | |||
#کم شدن میل به فرزند داشتن: | |||
#تأثیر بر ازدواج؛ | #تأثیر بر ازدواج؛ | ||
#کاهش تعداد فرزندان؛ <ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/7123/86724/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%22%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84-%22 فرهادیان، اثرات و پیامدهای منفی اشتغال زنان، 1389ش.]</ref> | #کاهش تعداد فرزندان؛ <ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/7123/86724/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%22%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84-%22 فرهادیان، اثرات و پیامدهای منفی اشتغال زنان، 1389ش.]</ref> | ||
خط ۴۹: | خط ۴۷: | ||
#محرومیت فرزندان از نظارت و حمایت مادر <ref>گاردنر، جنگ علیه خانواده، 1396، ص 224</ref> | #محرومیت فرزندان از نظارت و حمایت مادر <ref>گاردنر، جنگ علیه خانواده، 1396، ص 224</ref> | ||
==خاستگاه و منشأ تمایز بین | ==خاستگاه و منشأ تمایز بین اشتغال زن و مرد== | ||
#'''تفاوتهای تکوینی:''' تفاوتهای تکوینی بین | #'''تفاوتهای تکوینی:''' [[جنسیت از دیدگاه آیتالله مصباح یزدی|تفاوتهای تکوینی]] بین زن و مرد چند دستهاند: | ||
##تفاوتهای زیستی: تفاوتهای زیستی ـ بیولوژیک (ساختار بدن) و فیزیولوژیک بین [[زن]] و [[مرد]] باعث شده که بعضی از کارهای اینها با هم فرق کند. | ##تفاوتهای زیستی: تفاوتهای زیستی ـ بیولوژیک (ساختار بدن) و فیزیولوژیک بین [[زن]] و [[مرد]] باعث شده که بعضی از کارهای اینها با هم فرق کند. | ||
##تفاوتهای روانی: | ##تفاوتهای روانی: زنان از مردان رقیقالقلب ترند و فوراً گریه میکنند. از این رو، بعضی شغلها مثل قضاوت و حکومت که مقتضایشان قاطعیت و شدّت است، از زنان برداشته شده است. | ||
##تفاوتهای رفتاری و اقتصادی: | ##تفاوتهای رفتاری و اقتصادی: مردان اغلب به کارهایی همچون گلهداری، صیدماهی، تلهگذاری، کار در معدن، شکار و جنگ علاقه دارند و زنان به آشپزی علاقه دارند. به تفاوتهای تکوینی در قرآن و متون دینی نیز اشاره شده است. | ||
#'''تفاوتهای تشریعی:''' ادیان و مذاهب مختلف میان | #'''تفاوتهای تشریعی:''' ادیان و مذاهب مختلف میان مرد و زن تفاوت قایل شدهاند. این تفاوت در اسلام، یهود و زرتشت دیده میشود. شارع مقدس کارهای بیرونی را به عهده مرد گذاشته و تلاش مرد را برای تأمین هزینهها نه تنها مطلوب، بلکه واجب دانسته است. <ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385ش.</ref> | ||
==سابقه | ==سابقه اشتغال زنان== | ||
زنان از زمانهای دور تا به امروز غیر از خانه داری در امور مختلف کشاورزی، گلهداری، صنایعدستی و حتی امور نظامی در کنار مردان حضور داشتند. از آنجا که خانه در گذشته خواستگاه تمام امور اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی بود و اساسا تفکیکی بین نهاد خانواده و نهاد اقتصاد وجود نداشت، اشتغال و کسب درآمد موضوعیتی نداشت. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپا و تبدیل کارگاههای خانگی به کارخانه، جایگزینی نیروی انسانی با ماشن، جداشدن سپهر عمومی و خصوصی، از بین رفتن کارکردهای اقتصادی خانواده و افزایش اوقات فراغت زنان و همچنین تغییرات فکری-فلسفی و سیاسی در جهان مدرن بحث حقوق شهروندی، کسب مالکیت و انجام فعالیت اقتصادی اهمیت زیادی کسب کرد. از طرفی حضور گسترده زنان در سطوح تحصیلی بالاتر، حضور زنان در فعالیتهای تولیدی و ظهور شعارهای برابری جنسیتی و عدالت جنسیتی زمینه را هر چه بیشتر برای اشتغال زنان فراهم کرد.<ref>[https://qjss.atu.ac.ir/article_5143_e9d888415e835c4c66a477e3314c821a.pdf جارالهی، «عذرا،تاریخچه اشتغال زن در ایران»، 1372ش، ص250] </ref> | زنان از زمانهای دور تا به امروز غیر از خانه داری در امور مختلف کشاورزی، گلهداری، صنایعدستی و حتی امور نظامی در کنار مردان حضور داشتند. از آنجا که خانه در گذشته خواستگاه تمام امور اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی بود و اساسا تفکیکی بین نهاد خانواده و نهاد اقتصاد وجود نداشت، اشتغال و کسب درآمد موضوعیتی نداشت. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپا و تبدیل کارگاههای خانگی به کارخانه، جایگزینی نیروی انسانی با ماشن، جداشدن سپهر عمومی و خصوصی، از بین رفتن کارکردهای اقتصادی خانواده و افزایش اوقات فراغت زنان و همچنین تغییرات فکری-فلسفی و سیاسی در جهان مدرن بحث حقوق شهروندی، کسب مالکیت و انجام فعالیت اقتصادی اهمیت زیادی کسب کرد. از طرفی حضور گسترده زنان در سطوح تحصیلی بالاتر، حضور زنان در فعالیتهای تولیدی و ظهور شعارهای برابری جنسیتی و عدالت جنسیتی زمینه را هر چه بیشتر برای اشتغال زنان فراهم کرد.<ref>[https://qjss.atu.ac.ir/article_5143_e9d888415e835c4c66a477e3314c821a.pdf جارالهی، «عذرا،تاریخچه اشتغال زن در ایران»، 1372ش، ص250] </ref> | ||
خط ۷۰: | خط ۶۸: | ||
*کمک به اقتصاد خانواده؛<ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385ش.</ref> | *کمک به اقتصاد خانواده؛<ref>خیری، یوسف، اشتغال زنان و پیامدهاى آن، 1385ش.</ref> | ||
==آسیبشناسی | ==آسیبشناسی اشتغال زنان== | ||
فرهنگ اسلامی - ایرانی، خانهداری را شغلی بسیار مهم میداند و دیگر نقشهای | فرهنگ اسلامی - ایرانی، خانهداری را شغلی بسیار مهم میداند و دیگر نقشهای زن را در سایه دو وظیفه مهم مادری و همسری تعریف میکند؛ زیرا این نقشها، بر خلاف دیگر وظایف تعریف شده در جامعه، هیچ جایگزینی ندارند. افزون بر این، فرآیند مهم تربیتی، عاطفی و اخلاقی نیز منوط به حضور مؤثر [[زن]] در خانه است. | ||
در کشور ما که | در کشور ما که زنان نیمی از توانمندی فکری جامعهاند، باز گذاشتن میدان برای بروز تواناییها و شکوفایی استعدادهای زنان با حفظ شخصیت و کرامت انسانی آنان و حفظ مصالح خانوادگی، ارزش بسیار دارد. اگر مشارکت زنان در محیط کار با سیاستهای درست راهبردی همراه شود، کشور دچار کاهش زاد و ولد و پدیده پیر شدن جمعیت نخواهد شد. بنابراین، دولتها باید برای بهرهگیری کامل از استعدادها و تواناییهای سرشار زنان، ضمن برداشتن موانع موجود بر سر راه مشارکت هر چه بیشتر زنان، مادران و همسران شاغل و موفق را در جامعه و در کنار مردان به کار گیرند. تدوین طرح جامع تفصیلی اشتغال زنان در نظام جمهوری اسلامی که با توجه هم زمان به شرایط کنونی و آینده جامعه، ویژگیها و کارآمدیهای زنان، آموزههای دینی و اهداف انقلاب اسلامی، طرحی کلان، جامع و قابل دفاع باشد، ضرورتی اجتنابناپذیر است.<ref>دیواندری و پور عبدالله، پیشرفت فرهنگی و آسیبشناسی اشتغال زنان، 1395، ص 109</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} |