فمینیسم اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[فمینیسم اسلامی]] مفهوم و جریانی است که ‌متاثر از جریان غربی [[فمینیسم]] در دهه‌های اخیر در کشورهای اسلامی، از جمله ایران رواج یافته است؛ به گونه‎‌ای که بیشتر مدافعان حقوق [[زنان]] در این کشورها خود را [[فمینیست]] مسلمان معرفی می‌کنند و تلاش می‌نمایند با نگاهی جدید به آموزه‌های دینی و سنت‌های رایج، تفسیری خاص از آن را ترویج نمایند. مهم‌ترین مبانی فکری [[فمینیسم اسلامی]] عبارتند از: اومانیسم اسلامی، عدالت عرفی، تاکید بر مساوات، آزادی و فرد گرایی، تقدم جامعه‌گرایی بر [[خانواده]]‌گرایی و تاکید بر مشارکت اجتماعی، تفکیک میان [[جنس]] و [[جنسیت]]، برابری [[حقوق زن]] و [[مرد]]، هم‌چنین شاخصه‌هایی که جریان [[فمینیست]] مسلمان بر آن تاکید دارد، جداانگاری دین‌داری و دین‌مداری، نفی احکام ثابت و نگاه منفی به نقش [[زنان]] در [[خانواده]] است.  

آنچه بیش از هر چیز برای نظریه‌پردازان و طرف‌داران [[فمینیسم اسلامی]] حائز اهمیت بوده، این است که در ظاهر مواجهه و تقابل جدی با دین صورت نپذیرد. آنان با تمسک جستن به منابع دینی _از جمله قرآن کریم و احادیث- در تلاش بودند تفاسیر عرف‌گرایانه و مدرنیستی از این منابع ارائه دهند. از این رو این نظریه‌پردازان بر لزوم به کارگیری شیوه‌های کلاسیک استنباط احکام شرعی، از جمله (تفسیر) و (اجتهاد) در راستای احقاق [[حقوق زنان]] و ارائه تفاسیر ([[زنانه]]) و به دور از (رویکرد [[مرد]] سالارانه) تاکید می‌ورزند. مقاله حاضر ضمن پرداختن به پیشینه تاریخی، عناصر و گروه‌های این جریان و مبانی فکری و شاخصه‌های آن، به نقدهای وارد شده بر آن می‌پردازد.

==مقدمه==

[[فمینیسم اسلامی]] از موضوعاتی است که از نیمه اول قرن بیستم میلادی به تدریج همزمان با پیدایش برخی تحولات در عرصه بین المللی از جمله جنگ‌های جهانی اول و دوم، پا به عرصه گفتمان بین المللی نهاد. فعالان و طرفداران [[فمینیسم اسلامی|فمینیست اسلامی]] از نیمه دوم قرن بیستم همزمان با طرح موضوع حقوق بشر و بویژه حقوق و آزادی‌های [[زنان]] در عرصه بین المللی، از جمله تدوین و تصویب اسناد و معاهدات حقوق بشری، به خصوص کنوانسیون منع کلیه اشکال تبعیض علیه [[زنان]] و نیز پررنگ شدن فعالیت‌ها و جنبش‌های آزادی‌خواهانه [[زنان]] که عمدتاً جنبه سکولاریتی داشت، درصدد نظریه‌پردازی پیرآمون آن برآمد.

نظریه‌پردازان [[فمینیسم اسلامی]] بر این ادعا هستند که یافته‌ها و رسالت اصلی خویش را از قرآن دریافت کرده‌اند. آنها اذعان دارند که قرآن، حقوق و عدالت را برای همه بشریت اعم از [[زن]] و [[مرد]] به ارمغان آورده است.

به طور کلی [[فمینیسم اسلامی|فمینیست اسلامی]] بر دو گروه هستند: الف) این گروه افرادی هستند که توجه به اسلام را به عنوان یک سیاست راهبردی برای توسعه مفاهیم فرهنگی غرب و مقابله با اصول گرایی در کشورهای اسلامی برگزیده‌اند. در جوامع اسلامی که ادبیات [[فمینیسم]] و رادیکال و لیبرال به شکل عریان مقبولیت نمیابد، به کارگرفتن ادبیات دینی در طرح دیدگاه‌های [[فمینیست|فمینیستی]] و اعمال تعدیل در این دیدگاه، تنها راه دفاع از آموزه‌های [[فمینیست|فمینیستی]] و ایجاد جنبش‌های [[زنان|زنانه‌ای]] است که مقابله با اصول گرایی اسلامی را در دستور کار خود قرار می‌دهند.  

ب) این گروه افرادی از روشنفکران مسلمان هستند که آشنایی با فرهنگ مدرن، آنان را با یک چالش اساسی درباره رابطه میان تجدد و سنت مواجهه کرده است. آنان از یک سو به دلیل داشتن رابطه عاطفی با دین و از سوی دیگر به دلیل پذیرش بن مایه‌های فرهنگ مدرن به عنوان محصول عقل بشری، اصلاحات در دین را با ترازوی فرهنگ مدرن ضروری می‌دانند. بدین ترتیب، ادبیات انتقادی یا عاریت گرفتن از مفاهیم بنیادین فرهنگ مدرن چون آزادی، فرد گرایی، برابری و عرف‌گرایی شکل گرفت.  

از سخنان و نوشته‌های صاحب‌نظرانی که در تبیین و ترویج دیدگاه [[فمینیسم اسلامی]] سخن گفته‌اند، چنین بدست می‌آید که می‌توان به مفاهیم ثابتی که دین برای برقراری آن آمده است، دست یافت. این مفاهیم عبارتند از: اومانیسم، عدالت، تساوی، آزادی، خانواده، [[جنسیت]]، برابری حقوقی [[زن]] و [[مرد]] و مشارکت اجتماعی. نگارنده در هریک توضیحاتی را ارائه کرده است که تنها به ذکر ۲ مورد بسنده می‌کنیم.

'''نقد عدالت:''' عدالت در ادبیات دینی، قرار گرفتن هرچیزی در جای خودش است. از آنجا که در نظام تکوین عالم هستی هر چیزی در جای خود قرار دارد، خداوند برای حفظ این استقرار و هدایت انسان‌ها در چارچوبی عادلانه، نظام تشریع را وضع نمود تا جریان استقرار در بستر متناسب و هماهنگ با نظام تکوین حرکت نماید. عرفی‌زدگی در نظام تشریعی عادلانه هستی اختلال ایجاد می‌کند و به نحوی عدالت تفسیر بردار و دچار نسبی‌گرایی می‌شود. تزاحم و نسبی‌گرایی تفسیری منجر به تزاحم و نسبی‌گرایی رفتاری در عرصه‌های مختلف اجتماعی می‌شود و این پراکندگی و تنوع و تشتت منجر به دوری جامعه از استقرار عدالت می‌گردد.  

[[فمینیسم اسلامی|فمینیست‌های اسلامی]] برای تطبیق متون دینی با اعتقادات و اندیشه‌های پیش ساخته خود و ملهم از جریان [[فمینیست غرب‌گرا|فمینیست غرب‌گرا،]] به تاویل آیات فراوانی می‌پردازد. درحالی‌که روش اجتهادی تفسیر آیات قرآنی و روایات تنها در چارچوب اصول پذیرفته شده عقیدتی و شرعی معتبر است. همچنین دخالت دین در شئونات زندگی اجتماعی از مواردی نیست که خردمندان دین آشنا در آن تردیدی داشته باشند، با این حال شاخصه‌های اصلی این تفکر در ۳ محور بیان شده است: ۱_ جداانگاری دین‌داری و دین‌مداری ۲_ انکار احکام ثابت ۳_ نگاه منفی به نقش [[زنان]] در [[خانواده]]

از آنجا که [[فمینیسم اسلامی]] از لحاظ بینش و پشتوانه علمی، وابسته به غرب است و بوسیله روشنفکران غربی طرح‌ریزی شده است، بعید به نظر می‌رسد که بتواند در جوامع اسلامی نتیجه بگیرد. [[فمینیسم]] و اسلام؛ دو قطب مخالف‌ا‌ند و از تلفیق آنها هرگز [[فمینیسم اسلامی]] بوجود نمی‌آید. ناسازگاری احکام اسلامی با بیشتر مطالبات [[فمینیسم|فمینیسمی]]، از روشن‌ترین مسائلی است که نظر هر آشنا به شریعت اسلامی را به خود جلب می‌‎کند. به همین دلیل است که بیشتر اسلام‌گراها و و بسیاری از [[فمینیست|فمینیست‌ها]] ایده [[فمینیسم اسلامی|فمینیست اسلامی]] را نمی‌پذیرند و آن دو را مفهوم متضاد می‌دانند. در نهایت اینکه تقابل اسلام و [[فمینیسم]] و [[فمینیسم اسلامی]] می‌تواند دو حوزه متفاوت تحقیقی باشد و نمی‌توان آن دو را بایکدیگر آمیخت، هر چند می‌توان اشتراکاتی در این دو حوزه یافت.

==منبع==

*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1133483/ نورمگز]

[[رده:ویکی‌جنسیت]]