طواف نساء: تفاوت میان نسخه‌ها

در مسئله حج، یکی از فروعات فقه اسلامی که مورد اختلاف بین شیعه و اهل سنت است، موضوع طواف نساء می باشد. شیعه طواف نساء را در همه اقسام حج و عمره مفرده واجب می داند. طواف نساء جزء ارکان حج نیست یعنی اگر عمداً یا سهواً ترک شود مخلّ صحیح بون حج نیست؛ اما ذمه فرد به آن مشغول است و تا زمانی که آن عمل را به جا نیاورد ، اگر [[مرد]] باشد، [[زن]] بر او حلال نمی شود و با لعکس .

عبارت طواف در لغت به معنای چرخیدن به دور خانه‌ی کعبه است. <ref>ابن‌منظور، لسان العرب، بیتا، ج‏9، ص227</ref> و عبارت [[نساء]] هم به معنای [[زنان]] است که جمع لغت المرأه از غیر لفظ خودش می‌باشد.<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، بیتا، ج۱۵، ص۳۲۱.</ref>

این طواف  بر [[مردان]] و [[زنان]] و كودكان و نيز بر [[خصىّ]] و خنثى که محرم شده‌اند، بعد از سعى ميان صفا و مروه واجب مى‏‌‍باشد. <ref>شراب، فرهنگ اعلام جغرافيايى - تاريخى در حديث و سيره نبوى، مترجم حميدرضا شيخى، 1383ش، ص248</ref>

مراد از وجوب طواف نساء بر نابالغ، ثبوت آن بر عهده او است؛ به گونه‌‏اى كه اگر آن را ترك كند، پس از [[بلوغ]]، [[زن]] يا [[مرد]] بر او حرام خواهد بود تا آن‌كه خود يا نايبش آن را به جا آورد. حاجى يا عمره‌گزار كه با احرام، [[زن]] بر او حرام شده بود، با به جا آوردن طواف نساء [[زن]] بر او حلال مى‌‏شود.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏5، ص231</ref>

فتوای همه مراجع تقلید شیعه از جمله حضرت امام خمینی (ره) در این زمینه این است که چنان چه طواف نساء را فراموش کند یا به درستی انجام ندهد، اگر در بین راه یا بعد از بازگشت به وطن، به یادش بیاید، باید در صورت امکان برگردد و آن‌را انجام دهد و اگر خودش تمکّن برای بازگشت ندارد، فرد دیگرى را نایب بگیرد که آن را برایش انجام دهد تا [[زن]] بر او حلال باشد.<ref>خمینی، توضیح المسائل، گردآورنده سید محمدحسین بنی‌هاشمی خمینی، 1424ق، ج ‏2، ص193</ref>

طواف نساء از ارکان حج نمی باشد تا با عدم انجام آن تمام اعمال حج از بین برود، بلکه جزء واجبات غیر رکنی حج است که می‌توان آن را بعد از اعمال حج، حتی با فاصله زمانی انجام داد و آن عمل را جبران نمود.<ref>موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی (مناسک حج)، 1384ش، ص 212</ref>

طواف نساء از لحاظ شرايط و كيفيت و نماز طواف و نيز احكام هم‌چون طواف حج و عمره است و تنها نیت آن متفاوت است.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏5، ص231</ref> به جهت این‌که طواف نساء بعد از تقصیر و خارج شدن از احرام انجام می گردد، آن را با لباس معمولی نیز می توان به جا آورد.<ref>بهجت، مناسک حج و عمره، ۱۴۲۴ق، ص122</ref>

تمام فقیهان شیعه بر مبنای روایات بسیاری از اهل بیت(ع)،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۳، ص۲۹۸</ref> طواف نساء را بر محرم واجب می‌دانند. شیخ طوسی اضافه بر روایات، اجماع فقیهان شیعه و احتیاط را در این مسئله، سبب وجوب طواف نساء می‌داند؛ زیرا تمام مسلمانان معتقدند که بعد از احرام بستن، استمتاع از [[همسر]] بر آن ها حرام می گردد و این شک وجود دارد که بدون انجام طواف نساء این حرمت از فرد برداشته شود.<ref>طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، به کوشش علی خراسانی، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۶۳</ref>

در فقه اهل تسنن، حرفی از طواف نساء گفته نشده و در مقابل آن، از «طواف قُدوم»، «طواف افاضه» و «طواف وداع» بحث شده است.<ref>مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۳۱</ref> دلیل اهل سنت روایاتی می باشد که بیان می دارند پیامبر (ص) در حجه الوداع فقط دو طواف به جا آورد.<ref>مازندرانی، محمد هادی، شرح فروع الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۵۴۸</ref> اما فقیهان شیعه بر این باورند که در حج تمتع که با عمره تمتع همراه است سه طواف وجود دارد (طواف زیارت عمره تمتع، طواف زیارت حج تمتع و طواف نساء حج تمتع)، ولی بر مبنای روایات شیعه، آخرین حج پیامبر (ص) از نوع حج قِران یا اِفراد بود<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۸، ص۱۶۰</ref> که در آنها عمره تمتع وجود نداشت و فقط دو طواف دارند: طواف زیارت و طواف نساء.

طواف وداع که زمان برگشت از مکه به جا آورده می شود نزد شیعیان، مستحب می باشد. مذاهب فقهی حنفی و حنبلی از اهل سنت این طواف را بر خود واجب می دانند و مالکی آن را مستحب می‌داند. شافعی نیز در یکی از دو فتوای خود آن را بر حج گزاران واجب می‌داند.<ref>مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۰</ref>

در بعضی روایات شیعه، این طواف وداع از اهل سنت به‌منزله طواف نساء بیان شده که بعد از آن، استمتاع از [[همسر]] نیز بر مُحرم حلال می گردد.<ref>طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۵۳</ref>

در اعمال حج و عمره، یک فلسفه عام وجود دارد که در همه اعمال آن ها جاری است و یک فلسفه خاص وجود دارد که در یک عمل به خصوص مد نظر است. این فلسفه ها بدان خاطر است که در این تمرین الهی، انسان بیاموزد که می تواند به خاطر خدا از حلال بگذرد و به طریق اولی، حرام را نیز کنار بگذارد.  

در طواف نساء، از یک جهت به‌سبب نیرومندی غریز [[جنسی]] و لزوم رهایی انسان از این غریزه، و از جهت دیگر مهم بودن مسائل جنسی و نقش آن در حیات انسان، طوافی مستقلاً تشریع شده تا انسان با توجه به این فرمان الهی در یابد که رهاشدن از اسارت شهوت، توجه خاص و اعمال ویژه ای را طلب می کند و باید طواف دیگری انجام شود تا استمتاع جنسی بر فرد حلال شود. هم چنین انسان در میابد که خدا محوری اصلی است که حتی در برخورداری از نعمتهای دنیایی نیز باید مورد نظر قرارگیرد؛ یعنی بهره مندی از لذت های دنیایی هم باید صبغه الهی داشته باشد و صرفاً یک امری حیوانی تلقی نشود. ابتدا طواف به‌گرد خانه خدا و سپس حلال شدن بهره‌مندی از لذائذ جنسی. در این هنگان انسان  متوجه می شود که در اسلام بهره مندی از تمتعات جنسی نیز ارزشمند تلقی می گردد و ثواب بسیاری بر آن مترتب می‌شود و به همین سبب است که در روایات آمده که با ریخته شدن یک قطره آب غسل حلال، خانه‌ای در بهشت برای غسل کننده ساخته می گردد.

* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب ، دار الفکر، بیتا.

* حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۹ق.

* خمینی، روح الله، توضیح المسائل، گردآورنده سید محمدحسین بنی‌هاشمی خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.

* شراب، محمد محمد حسن، فرهنگ اعلام جغرافيايى- تاريخى در حديث و سيره نبوى، مترجم حميدرضا شيخى، تهران‏، مشعر، 1383ش‏.

* مازندرانی، محمد هادی، شرح فروع الکافی، قم، دار الحدیث للطباعه و النشر، ، اول، ۱۴۲۹ق.