خویشاوندی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''خویشاوندی'''؛ پیوندی بین افراد بر پایهی همخونی، زناشویی، شیرخوارگی و فرزند-خواندگی. | '''خویشاوندی'''؛ پیوندی بین افراد بر پایهی همخونی، زناشویی، شیرخوارگی و فرزند-خواندگی. | ||
خویشاوندی شبکهای از روابط اجتماعی است که بر پایهی ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی استوار است و دارای اسباب، عناوین(مصادیق) و آثار | خویشاوندی شبکهای از روابط اجتماعی است که بر پایهی ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی استوار است و دارای اسباب، عناوین(مصادیق) و آثار ویژهای است. پیوند خویشاوندى، مسئولیّت میآفریند و موجب پیدایش حقوق معینی برای خویشاوندان است. | ||
==معنای لغوی خویشاوندی== | ==معنای لغوی خویشاوندی== | ||
خویشاوندى از لحاظ لغوی به معنای قرابت، نسبت، خویشی آمده است. دهخدا، لغتنامهی دهخدا، آنلاین. خویشاوندان نیز به بستگان و نزدیکان گفته میشود.<ref>فراهیدی، | خویشاوندى از لحاظ لغوی به معنای قرابت، نسبت، خویشی آمده است.<ref>دهخدا، لغتنامهی دهخدا، آنلاین</ref>. خویشاوندان نیز به بستگان و نزدیکان گفته میشود.<ref>فراهیدی، کتابالعین، ج 3، 1410 ق، ص 224</ref> | ||
==معنای اصطلاحی خویشاوندی در فقه== | ==معنای اصطلاحی خویشاوندی در فقه== | ||
خویشاوندى در فقه به نسبت خانوادگی پدید آمده از راه نسب، سبب یا شیرخوردن اطلاق میشود. این عنوان در فقه اسلامی در بابهایى | خویشاوندى در فقه به نسبت خانوادگی پدید آمده از راه نسب، سبب یا شیرخوردن اطلاق میشود. این عنوان در فقه اسلامی در بابهایى همچون [[نکاح]] و [[ارث]] بهکار رفته است.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهمالسلام، ج3، 1426ق، ص538. | ||
[https://lib.eshia.ir/10061/13/213/ فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن،ج13 ص 43] | [https://lib.eshia.ir/10061/13/213/ فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن،ج13 ص 43] | ||
[https://lib.eshia.ir/10244/80/11/ نشریه معرفت، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)،ج80 ص11]</ref> خویشاوندی در قرآن به ارحام تعبیر شده است. مقصود از رحم؛ محل رشد جنین و جمع آن ارحام است. رحم به معناى گفته شده در قرآن همیشه جمع آمده است. | [https://lib.eshia.ir/10244/80/11/ نشریه معرفت، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)،ج80 ص11]</ref> خویشاوندی در قرآن به ارحام تعبیر شده است. مقصود از رحم؛ محل رشد جنین و جمع آن ارحام است. رحم به معناى گفته شده در قرآن همیشه جمع آمده است. <ref>سوره لقمان، آیه 34</ref> به قوم و خویش از آن جهت، رحم و ارحام گفته شده که آنها از یک رحم خارج شدهاند. یعنى ریشهی همه یک رحم است.<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، 1404ق، ص347</ref> ذو رحم یعنى صاحب قرابت و ذوى الارحام یعنى صاحبان قرابت.<ref>قرشى، على اکبر، قاموس قرآن ، ج3، 1371ش، ص68</ref> در متون دینی مشتقات دو واژهی رَحِم و قرابت، مانند « ارحام»، « اولوالارحام»، « اولوالقربی»، « ذویالقربی»، « اقربون» حاکی از مفهوم خویشاوندی هستند.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ه ش، ص140</ref> | ||
بر این اساس اسلام ارتباط با اقوام خویشان را به عنوان [[صله رحم| | بر این اساس اسلام ارتباط با اقوام خویشان را به عنوان [[صله رحم|صله رحم]] یاد کرده که زیباترین شکل پیوند و ارتباطات انسانى است، ارتباطی که تأمینکننده و تکمیلکننده بعد عاطفى انسان است. <ref> | ||
[https://lib.eshia.ir/10258/81/6/ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref> | [https://lib.eshia.ir/10258/81/6/ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref> | ||
==اسباب خویشاوندی== | ==اسباب خویشاوندی== | ||
اسباب پیوند و ارتباط میان خویشاوندان از اینقرار است: | اسباب پیوند و ارتباط میان خویشاوندان از اینقرار است: | ||
خط ۳۰: | خط ۳۳: | ||
* فرزندخواندگى | * فرزندخواندگى | ||
فرزندخواندگى که میتوان آنرا قرابت ادعایی نامید؛ <ref>[https://lib.eshia.ir/50081/7/366/ علامه طباطبایی ترجمه تفسیر المیزان ج 7 ص 366]</ref>نوعی کار حقوقی است که در طی آن خانواده ای سرپرستی یک فرزندی را به عهده میگیرند و در نتیجهی آن کار، رابطه فرزندى صورى بین بین خانواده و آن فرزند حاصل میشود. از دوران قبل از اسلام مرسوم بوده، حتی بر مبنای آن از یکدیگر ارث میبردند. اکنون نیز بنا به دلایل زیادی همچون ناباروری زوجین یا حس مهرورزی رایج شده است. در زبان عربى به آن فرزند ادعایی، «دعى» گویند. در اسلام فرزندخواندگى نیست و خداوند در قرآن کریم احکام آن را نسخ کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/22/121 احزاب 33؛ مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، جلد 22، صفحه121]</ref> | فرزندخواندگى که میتوان آنرا قرابت ادعایی نامید؛ <ref>[https://lib.eshia.ir/50081/7/366/ علامه طباطبایی ترجمه تفسیر المیزان ج 7 ص 366]</ref>نوعی کار حقوقی است که در طی آن خانواده ای سرپرستی یک فرزندی را به عهده میگیرند و در نتیجهی آن کار، رابطه فرزندى صورى بین بین خانواده و آن فرزند حاصل میشود. از دوران قبل از اسلام مرسوم بوده، حتی بر مبنای آن از یکدیگر ارث میبردند. اکنون نیز بنا به دلایل زیادی همچون ناباروری زوجین یا حس مهرورزی رایج شده است. در زبان عربى به آن فرزند ادعایی، «دعى» گویند. در اسلام فرزندخواندگى نیست و خداوند در قرآن کریم احکام آن را نسخ کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/22/121 احزاب 33؛ مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، جلد 22، صفحه121]</ref> | ||
==گسترهی مصداقی مفهوم خویشاوندی== | ==گسترهی مصداقی مفهوم خویشاوندی== | ||
از نظر گسترهی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای خویشاوندی تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که خویشاوندان در نگاه عرف به خویشاوندان دور و نزدیک تقسیم میشوند، میتوان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم خویشاوندی دخیل نیست.<ref>بستان، خانواده در اسلام،1390ه ش، ص141</ref>شبکه خویشاوندان شامل کلیه افرادى است که از طریق خون، ازدواج یا شیرخوارگی با هم ارتباط دارند. پدر و مادر و هرچه بالا روند؛ فرزندان دخترى و پسرى و هرچه پایین روند؛ برادران و خواهران و فرزندان آنان؛ عمّه، خاله، عمو، دایى و فرزندان ایشان به عنوان خویشاوندان محسوب میشوند. افراد یاد شده بهجز فرزندان عمه، خاله، دایى و عمو از محارم میباشند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،1426 ه ق ، ج3، ص: 538</ref> | از نظر گسترهی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای خویشاوندی تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که خویشاوندان در نگاه عرف به خویشاوندان دور و نزدیک تقسیم میشوند، میتوان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم خویشاوندی دخیل نیست.<ref>بستان، خانواده در اسلام،1390ه ش، ص141</ref>شبکه خویشاوندان شامل کلیه افرادى است که از طریق خون، ازدواج یا شیرخوارگی با هم ارتباط دارند. پدر و مادر و هرچه بالا روند؛ فرزندان دخترى و پسرى و هرچه پایین روند؛ برادران و خواهران و فرزندان آنان؛ عمّه، خاله، عمو، دایى و فرزندان ایشان به عنوان خویشاوندان محسوب میشوند. افراد یاد شده بهجز فرزندان عمه، خاله، دایى و عمو از محارم میباشند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،1426 ه ق ، ج3، ص: 538</ref> | ||
روابط اعضای شبکه خانوادگی، از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان اعضا با قواعدی عرفی یا قانونی اداره میشود.<ref>جعفری دهقی، محمود، دایره المعارف بزرگ اسلامی، 7 دی 1398</ref> | روابط اعضای شبکه خانوادگی، از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان اعضا با قواعدی عرفی یا قانونی اداره میشود.<ref>جعفری دهقی، محمود، دایره المعارف بزرگ اسلامی، 7 دی 1398</ref> | ||
==آثار روابط خویشاوندی== | ==آثار روابط خویشاوندی== | ||
از نگاه اسلام قرابت و خویشی خانوادگی که بر مبنای نسب، سبب و رضاع باشد دارای اثر شرعی و حقوقی است. | از نگاه اسلام قرابت و خویشی خانوادگی که بر مبنای نسب، سبب و رضاع باشد دارای اثر شرعی و حقوقی است. | ||
خط ۴۶: | خط ۵۱: | ||
در متون دینی هم بستگی اجتماعی، نظارت اجتماعی، افزایش جمعیت، فقرزدایی، کسب موقعیت اجتماعی و برخورداری از حمایت خویشان از کارکردهای اجتماعی برقراری اصولی روابط خویشاوندی شمرده شده است. | در متون دینی هم بستگی اجتماعی، نظارت اجتماعی، افزایش جمعیت، فقرزدایی، کسب موقعیت اجتماعی و برخورداری از حمایت خویشان از کارکردهای اجتماعی برقراری اصولی روابط خویشاوندی شمرده شده است. | ||
<ref>[https://lib.eshia.ir/10258/81/6#_edn51 دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref> | <ref>[https://lib.eshia.ir/10258/81/6#_edn51 دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref> | ||
==آثار قطع روابط خویشاوندی== | ==آثار قطع روابط خویشاوندی== | ||
قطع ارتباط با خویشاوندان در اسلام نکوهش شده و دستور داده شده مسلمانان از قطع رحم بپرهیزند. | قطع ارتباط با خویشاوندان در اسلام نکوهش شده و دستور داده شده مسلمانان از قطع رحم بپرهیزند. | ||
خط ۵۶: | خط ۶۲: | ||
محرومیت از بهشت <ref>عاملى، وسائل الشیعه، ج 15، 1409 ه ق، ص 217</ref>، محرومیت از الطاف الهی <ref>مجلسی، بحارالانوار ج 74، بیتا، ص 114</ref>، کوتاهی عمر<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429 ق ، ص 346</ref>، محرومیت از رحمت الهی<ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش ، ص</ref> 282، عدم استجابت دعا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش ، ص 274</ref>، زوال نعمت <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش، ص 275</ref>، مجازات در دنیا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش، ،ص267</ref>، نزول بلایا<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429ق، ص 346</ref> | محرومیت از بهشت <ref>عاملى، وسائل الشیعه، ج 15، 1409 ه ق، ص 217</ref>، محرومیت از الطاف الهی <ref>مجلسی، بحارالانوار ج 74، بیتا، ص 114</ref>، کوتاهی عمر<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429 ق ، ص 346</ref>، محرومیت از رحمت الهی<ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش ، ص</ref> 282، عدم استجابت دعا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش ، ص 274</ref>، زوال نعمت <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش، ص 275</ref>، مجازات در دنیا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه ش، ،ص267</ref>، نزول بلایا<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429ق، ص 346</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* قرآن کریم | * قرآن کریم |