پرش به محتوا

خویشاوندی: تفاوت میان نسخه‌ها

۴۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۹ ژانویهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''خویشاوندی'''؛ پیوندی بین افراد بر پایه‌ی همخونی، زناشویی، شیرخوارگی و فرزند-خواندگی.
'''خویشاوندی'''؛ پیوندی بین افراد بر پایه‌ی همخونی، زناشویی، شیرخوارگی و فرزند-خواندگی.


خویشاوندی شبکه‌ای از روابط اجتماعی است که بر پایه‌ی ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی استوار است و دارای اسباب، عناوین(مصادیق) و آثار ویژه‎ای است. پیوند خویشاوندى، مسئولیّت‌ می‎آفریند و موجب پیدایش حقوق معینی برای خویشاوندان است.
خویشاوندی شبکه‌ای از روابط اجتماعی است که بر پایه‌ی ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی استوار است و دارای اسباب، عناوین(مصادیق) و آثار ویژه‎‌ای است. پیوند خویشاوندى، مسئولیّت‌ می‎‌آفریند و موجب پیدایش حقوق معینی برای خویشاوندان است.
 
==معنای لغوی خویشاوندی==
==معنای لغوی خویشاوندی==
خویشاوندى‏ از لحاظ لغوی به معنای قرابت، نسبت، خویشی آمده است. دهخدا، لغتنامه‌ی دهخدا، آنلاین. خویشاوندان نیز به بستگان و نزدیکان گفته می‌شود.<ref>فراهیدی، کتاب‌العین،1410 ق، ج ‏3، ص 224</ref>   
خویشاوندى‏ از لحاظ لغوی به معنای قرابت، نسبت، خویشی آمده است.<ref>دهخدا، لغتنامه‌ی دهخدا، آنلاین</ref>. خویشاوندان نیز به بستگان و نزدیکان گفته می‌شود.<ref>فراهیدی، کتاب‌العین، ج ‏3، 1410 ق، ص 224</ref>   
 
==معنای اصطلاحی خویشاوندی در فقه==
==معنای اصطلاحی خویشاوندی در فقه==
خویشاوندى در فقه به نسبت خانوادگی پدید آمده از راه نسب، سبب یا شیرخوردن اطلاق می‌شود. این عنوان در فقه اسلامی در باب‌هایى همچون [[نکاح]] و [[ارث]] به کار رفته است.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام،1426 ه ق، ج‏3، ص: 538
خویشاوندى در فقه به نسبت خانوادگی پدید آمده از راه نسب، سبب یا شیرخوردن اطلاق می‌شود. این عنوان در فقه اسلامی در باب‌هایى هم‌چون [[نکاح]] و [[ارث]] به‌کار رفته است.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج‏3، 1426ق، ص538.
[https://lib.eshia.ir/10061/13/213/ فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن،ج13  ص 43]   
[https://lib.eshia.ir/10061/13/213/ فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن،ج13  ص 43]   
[https://lib.eshia.ir/10244/80/11/ نشریه معرفت، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)،ج80  ص11]</ref> خویشاوندی در قرآن به ارحام تعبیر شده است. مقصود از رحم؛ محل رشد جنین و جمع آن ارحام است‏. رحم به معناى گفته شده در قرآن همیشه جمع آمده است. لقمان: 34 به قوم و خویش از آن جهت، رحم و ارحام گفته شده که آنها از یک رحم خارج شده‏‌اند. یعنى ریشه‌‎ی همه یک رحم است.<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، 1404ق، ص347</ref> ذو رحم یعنى صاحب قرابت و ذوى الارحام یعنى صاحبان قرابت.<ref>قرشى، على اکبر، قاموس قرآن ،1371 ه.ش، ج3، ص68</ref> در متون دینی مشتقات دو واژه‌ی رَحِم و قرابت، مانند « ارحام»، « اولوالارحام»، « اولوالقربی»، « ذوی‌القربی»، « اقربون» حاکی از مفهوم خویشاوندی هستند.<ref>‌بستان، خانواده در اسلام، 1390ه ش، ص140</ref>
[https://lib.eshia.ir/10244/80/11/ نشریه معرفت، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)،ج80  ص11]</ref> خویشاوندی در قرآن به ارحام تعبیر شده است. مقصود از رحم؛ محل رشد جنین و جمع آن ارحام است‏. رحم به معناى گفته شده در قرآن همیشه جمع آمده است. <ref>سوره لقمان، آیه 34</ref> به قوم و خویش از آن جهت، رحم و ارحام گفته شده که آنها از یک رحم خارج شده‏‌اند. یعنى ریشه‌‎ی همه یک رحم است.<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، 1404ق، ص347</ref> ذو رحم یعنى صاحب قرابت و ذوى الارحام یعنى صاحبان قرابت.<ref>قرشى، على اکبر، قاموس قرآن ، ج3، 1371ش، ص68</ref> در متون دینی مشتقات دو واژه‌ی رَحِم و قرابت، مانند « ارحام»، « اولوالارحام»، « اولوالقربی»، « ذوی‌القربی»، « اقربون» حاکی از مفهوم خویشاوندی هستند.<ref>‌بستان، خانواده در اسلام، 1390ه ش، ص140</ref>
بر این اساس اسلام ارتباط با اقوام خویشان را به عنوان [[صله‎ رحم|صله‎ی رحم]] یاد کرده که زیباترین شکل پیوند و ارتباطات انسانى است، ارتباطی که تأمین‌کننده و تکمیل‌کننده بعد عاطفى انسان است. <ref>
بر این اساس اسلام ارتباط با اقوام خویشان را به عنوان [[صله‎ رحم|صله‎ رحم]] یاد کرده که زیباترین شکل پیوند و ارتباطات انسانى است، ارتباطی که تأمین‌کننده و تکمیل‌کننده بعد عاطفى انسان است. <ref>
[https://lib.eshia.ir/10258/81/6/ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref>
[https://lib.eshia.ir/10258/81/6/ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref>
==اسباب خویشاوندی==
==اسباب خویشاوندی==
اسباب پیوند و ارتباط میان خویشاوندان از این‎‎‎قرار است:
اسباب پیوند و ارتباط میان خویشاوندان از این‎‎‎قرار است:
خط ۳۰: خط ۳۳:
* فرزندخواندگى
* فرزندخواندگى
فرزندخواندگى که می‎توان آن‎را قرابت ادعایی نامید؛ <ref>[https://lib.eshia.ir/50081/7/366/ علامه طباطبایی ترجمه تفسیر المیزان ج 7  ص 366]</ref>نوعی کار حقوقی است که در طی آن خانواده ای سرپرستی یک فرزندی را به عهده می‎گیرند و در نتیجه‎ی آن کار، رابطه فرزندى صورى بین بین خانواده و آن فرزند حاصل می‎شود. از دوران قبل از اسلام مرسوم بوده، حتی بر مبنای آن از یکدیگر ارث می‎بردند. اکنون نیز بنا به دلایل زیادی همچون ناباروری زوجین یا حس مهرورزی رایج شده است. در زبان عربى به آن فرزند ادعایی، «دعى‌» گویند. در اسلام فرزندخواندگى نیست و خداوند در قرآن کریم احکام آن را نسخ کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/22/121 احزاب 33؛ مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، جلد 22، صفحه121]</ref>
فرزندخواندگى که می‎توان آن‎را قرابت ادعایی نامید؛ <ref>[https://lib.eshia.ir/50081/7/366/ علامه طباطبایی ترجمه تفسیر المیزان ج 7  ص 366]</ref>نوعی کار حقوقی است که در طی آن خانواده ای سرپرستی یک فرزندی را به عهده می‎گیرند و در نتیجه‎ی آن کار، رابطه فرزندى صورى بین بین خانواده و آن فرزند حاصل می‎شود. از دوران قبل از اسلام مرسوم بوده، حتی بر مبنای آن از یکدیگر ارث می‎بردند. اکنون نیز بنا به دلایل زیادی همچون ناباروری زوجین یا حس مهرورزی رایج شده است. در زبان عربى به آن فرزند ادعایی، «دعى‌» گویند. در اسلام فرزندخواندگى نیست و خداوند در قرآن کریم احکام آن را نسخ کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/10061/22/121 احزاب 33؛ مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، جلد 22، صفحه121]</ref>
==گستره‌ی مصداقی مفهوم خویشاوندی==
==گستره‌ی مصداقی مفهوم خویشاوندی==
از نظر گستره‌ی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای خویشاوندی تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که خویشاوندان در نگاه عرف به خویشاوندان دور و نزدیک تقسیم می‌شوند، می‌توان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم خویشاوندی دخیل نیست.<ref>بستان، خانواده در اسلام،1390ه ش، ص141</ref>شبکه خویشاوندان شامل کلیه افرادى است که از طریق خون، ازدواج یا شیرخوارگی با هم ارتباط دارند. پدر و مادر و هرچه بالا روند؛ فرزندان دخترى و پسرى و هرچه پایین روند؛ برادران و خواهران و فرزندان آنان؛ عمّه، خاله، عمو، دایى و فرزندان ایشان به عنوان خویشاوندان محسوب می‎شوند. افراد یاد شده‏ به‎جز فرزندان عمه، خاله، دایى و عمو از محارم می‌‏باشند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،1426 ه ق ، ج‏3، ص: 538</ref>  
از نظر گستره‌ی مصداقی، با توجه به اینکه در منابع دینی حد مشخصی برای خویشاوندی تعیین نشده است، باید به عرف رجوع شود و از آنجا که خویشاوندان در نگاه عرف به خویشاوندان دور و نزدیک تقسیم می‌شوند، می‌توان نتیجه گرفت که نزدیک بودن در صدق مفهوم خویشاوندی دخیل نیست.<ref>بستان، خانواده در اسلام،1390ه ش، ص141</ref>شبکه خویشاوندان شامل کلیه افرادى است که از طریق خون، ازدواج یا شیرخوارگی با هم ارتباط دارند. پدر و مادر و هرچه بالا روند؛ فرزندان دخترى و پسرى و هرچه پایین روند؛ برادران و خواهران و فرزندان آنان؛ عمّه، خاله، عمو، دایى و فرزندان ایشان به عنوان خویشاوندان محسوب می‎شوند. افراد یاد شده‏ به‎جز فرزندان عمه، خاله، دایى و عمو از محارم می‌‏باشند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،1426 ه ق ، ج‏3، ص: 538</ref>  
روابط اعضای شبکه خانوادگی، از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان اعضا با قواعدی عرفی یا قانونی اداره می‎شود.<ref>جعفری دهقی، محمود، دایره المعارف بزرگ اسلامی، 7 دی 1398</ref>
روابط اعضای شبکه خانوادگی، از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان اعضا با قواعدی عرفی یا قانونی اداره می‎شود.<ref>جعفری دهقی، محمود، دایره المعارف بزرگ اسلامی، 7 دی 1398</ref>
==آثار روابط خویشاوندی==
==آثار روابط خویشاوندی==
از نگاه اسلام قرابت و خویشی خانوادگی که بر مبنای نسب، سبب و رضاع باشد دارای اثر شرعی و حقوقی است.
از نگاه اسلام قرابت و خویشی خانوادگی که بر مبنای نسب، سبب و رضاع باشد دارای اثر شرعی و حقوقی است.
خط ۴۶: خط ۵۱:
در متون دینی هم بستگی اجتماعی، نظارت اجتماعی، افزایش جمعیت، فقرزدایی، کسب موقعیت اجتماعی و برخورداری از حمایت خویشان از کارکردهای اجتماعی برقراری اصولی روابط خویشاوندی شمرده شده است.  
در متون دینی هم بستگی اجتماعی، نظارت اجتماعی، افزایش جمعیت، فقرزدایی، کسب موقعیت اجتماعی و برخورداری از حمایت خویشان از کارکردهای اجتماعی برقراری اصولی روابط خویشاوندی شمرده شده است.  
<ref>[https://lib.eshia.ir/10258/81/6#_edn51 دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref>
<ref>[https://lib.eshia.ir/10258/81/6#_edn51 دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معارف اسلامی، ج81، ص 6]</ref>
==آثار قطع روابط خویشاوندی==
==آثار قطع روابط خویشاوندی==
قطع ارتباط با خویشاوندان در اسلام نکوهش شده و دستور داده شده مسلمانان از قطع رحم بپرهیزند.  
قطع ارتباط با خویشاوندان در اسلام نکوهش شده و دستور داده شده مسلمانان از قطع رحم بپرهیزند.  
خط ۵۶: خط ۶۲:


محرومیت از بهشت <ref>عاملى، وسائل الشیعه، ج 15،  1409 ه‍ ق‌، ص 217</ref>، محرومیت از الطاف الهی <ref>مجلسی، بحارالانوار ج 74، بیتا، ص 114</ref>، کوتاهی عمر<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429 ق ، ص 346</ref>، محرومیت از رحمت الهی<ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه‌ ش ، ص</ref> 282، عدم استجابت دعا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16،  1373 ه‌ ش ، ص 274</ref>، زوال نعمت <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16،  1373 ه‌ ش، ص 275</ref>، مجازات در دنیا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16،  1373 ه‌ ش، ،ص267</ref>، نزول بلایا<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429ق، ص 346</ref>  
محرومیت از بهشت <ref>عاملى، وسائل الشیعه، ج 15،  1409 ه‍ ق‌، ص 217</ref>، محرومیت از الطاف الهی <ref>مجلسی، بحارالانوار ج 74، بیتا، ص 114</ref>، کوتاهی عمر<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429 ق ، ص 346</ref>، محرومیت از رحمت الهی<ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16، 1373 ه‌ ش ، ص</ref> 282، عدم استجابت دعا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16،  1373 ه‌ ش ، ص 274</ref>، زوال نعمت <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16،  1373 ه‌ ش، ص 275</ref>، مجازات در دنیا <ref>معزی ملایری، جامع احادیث شیعه، ج 16،  1373 ه‌ ش، ،ص267</ref>، نزول بلایا<ref>کلینى، کافی، ج 2، 1429ق، ص 346</ref>  
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}  
{{پانویس}}  
==منابع==
==منابع==
* قرآن کریم
* قرآن کریم
۳٬۱۱۷

ویرایش