زندخت شیرازی
{{#invoke:Infobox|infobox}}
زندخت (زنددخت) شیرازی (۱۲۸۸-۱۳۳۱) روزنامه‌نگار، شاعر، نویسنده و از فعالان جنبش زنان در ایران بود.زندخت در سال ۱۳۰۶ در هجده‌سالگی «مجمع انقلابی نسوان» را در شیراز تأسیس کرد که اهداف آن مجمع آگاهی‌رسانی به زنان و دستیابی به حقوق زنان و رفع حجاب اسلامی تعریف شده بود.
زندگی‌نامه
فخرالملوک متخلص به «زنددخت» در ۱۲۸۸ در خانواده‌ای از طبقات بالا در شیراز زاده شد. پدر او مردی تحصیل کرده از بازماندگان خاندان سلطنتی قدیمی زند بود و مادرش تحصیلات کمی داشت اما به دخترش در فعالیت‌هایش کمک می‌کرد.او در ۱۰ سالگی مجبور به ازدواج شد .<ref>ویکی پدیا صفحه( زندخت شیرازی)</ref>ولی دیری نپایید که پدرش طلاقش را گرفت و از او در آموزش و تلاش برای حقوق برابر زن و مرد پشتیبانی کرد.<ref>سایت خبری تحلیلی نگام،زندخت شیرازی؛ از ازدواج اجباری تا تلاش برای حق رأی زنان،4آگوست 2021</ref> زندخت دورۀ ابتدایی را در مدرسۀ تربیت شیراز گذراند و بعد از آن در منزل و به‌صورت خصوصی، تحصیلاتش را پی گرفت. او در سال ۱۳۰۹ به‌همراه مادر و برادرانش به تهران رفت و در دبیرستان ناموس تحصیلاتش را ادامه داد. وی پس از یک سال دوباره به شیراز بازگشت و همچنان به خواندن و نوشتن و فعالیت در زمینۀ آموزش و آگاهی‌دادن به زنان و مبارزه در راه تساوی حقوق آنان ادامه داد.
فعالیت‌ها
زندخت در سال ۱۳۰۶ پس از پایان تحصیلات متوسطه، در سن ۱۸ سالگی مجمع انقلابی نسوان را در شیراز بنیان نهاد که هدف‌های آن رهایی زنان، دستیابی به حقوق زنان و رفع حجاب اسلامی بود. دولت رضاشاه به زندخت فشار آورد که نام این انجمن را به «نهضت نسوان» تغییر دهد ولی با وجود این تغییر نام، انجمن پس از ۹ ماه توسط دولت غیرقانونی اعلام شد.<ref>سایت توانا،زندخت شیرازی؛ شاعر و فعال حقوق زنان</ref> در سال ۱۳۱۰ زندخت نشریۀ «دختران ایران» را منتشر کرد. هدف این نشریه در این جمله خلاصه شده بود: «آرزوی دختران ایران، بیداری زنان ایران است». این نشریۀ مصور اغلب اخبار فمینیستی کشورهای دنیا و مطالب ادبی منتشر می‌کرد. پس از ۷ ماه این نشریه توقیف و با حملات و نقدهای زیادی مواجه شد. زندخت به تهران رفت و بدون امکانات کافی مادی انتشار نشریه را پی گرفت. بیشتر مقالات مجله را خود او ترجمه و تألیف می‌کرد. او در مقالاتش شرایط فرودست اجتماعی‌اقتصادی زنان را به نقد می‌کشید، نظریه‌هایی را که مربوط به فرودستی زنان به‌لحاظ بیولوژیکی بود، رد می‌کرد و زنان را به جسارت‌داشتن در پی‌گیری خواسته‌ها و حقوقشان تشویق می‌کرد. در این نشریه نویسندگان دیگری همچون صدیقه دولت آبادی، کاظم زاده ایرانشهر، رشید یاسمی، سعید نفیسی، جمال‌زاده و دکتر هوشیار مقاله می‌نوشتند. این نشریه با چاپ مقالات ادبی و عرفانی و اجتماعی توانست مخاطبان بسیاری را به‌ویژه در میان زنان و دختران به خود جذب کند. سیروس رومی در فصل نخست کتابش دربارۀ نشریۀ «دختران ایران» می‌نویسد: «زنددخت شیرازی در اواخر سال ۱۳۰۹ خورشیدی پس از تلاشی سه‌ساله موفق می‌شود مجوز انتشار نخستین نشریۀ مخصوص زنان به‌نام «دختران ایران» را از وزارت معارف آن سال‌ها بگیرد. آن‌گونه‌که در عنوان این نشریه آمده است، دختران ایران مجله‌ای است علمی، ادبی، اجتماعی و اخلاقی، در ۴۰ صفحۀ ۲۰در۱۳ سانتیمتر و با قیمت “داخله ۳ تومان، خارجه ۴ تومان”. هرچند روزنامۀ دختران ایران در نیمه‌های زمامداری و سلطنت رضاشاه منتشر شد، اما باتوجه‌به کُندبودن حرکت‌های اجتماعی و حتی با وجود دگرگونی‌های متعدد، هنوز جامعه در فرهنگی نشأت‌گرفته از دورۀ قاجار نفس می‌کشید.» بار دیگر تعطیلی نشریۀ دختران ایران ضربۀ سنگینی به زندخت زد. او چند بار تلاش کرد تا دوباره مجله را انتشار دهد؛ ولی حتی به او قرار ملاقات هم ندادند.<ref>پایگاه خبری تحلیلی آبان پرس،زندخت شیرازی؛ روزنامه‌نگار و از پیشگامان جنبش زنان،96/12/27</ref> او در همان زمان در مدرسه‌های دخترانه نیز تدریس می‌کرد. زندخت همچنین از استعداد شاعری بهره‌مند بود. شعرهای او حاکی‌از گرایش‌های فمینیستی در آن زمان در ایران بود. نوشته‌ها و اشعار او همچنین در دیگر نشریات آن دوره همچون روزنامۀ «حبل‌المتین» در کلکته، «ایران لیگ» در بمبئی، «چهره نمای» در قاهره و تعدادی از روزنامه‌های فارسی به‌ویژه «استخر» و «عصر آزادی» منتشر می‌شد.<ref>پایگاه خبری تحلیلی آبان پرس،زندخت شیرازی؛ روزنامه‌نگار و از پیشگامان جنبش زنان،96/12/27</ref>
مرگ
ناامیدی طولانی‌مدت او به‌دلیل انتقادات شدید و اهانت‌ها و تهدیدهایی که علیه او بود، در کنار مسائل جسمی و مالی، به افسردگی او منجر شد و در نهایت به مرگ او در ۴۳سالگی انجامید. او در شیراز به خاک سپرده شد.
پانویس
منابع
- پایگاه خبری تحلیلی آبان پرس،زندخت شیرازی؛ روزنامه‌نگار و از پیشگامان جنبش زنان،96/12/27
- سایت خبری تحلیلی نگام،زندخت شیرازی؛ از ازدواج اجباری تا تلاش برای حق رأی زنان،4آگوست 2021
- ویکی پدیا صفحه( زندخت شیرازی)
- سایت توانا،زندخت شیرازی؛ شاعر و فعال حقوق زنان