بانو امین
{{#invoke:Infobox|infobox}} سیده نصرت بیگم امین (۱۲۷۴ - ۱۳۶۲ش) معروف به بانو امین، صاحب تفسیر مخزن العرفان، فقیه، عارف و مفسر شیعی است. او آثار متعددش را با نام بانوی ایرانی منتشر کرده است. بانو امین، نزد فقیهانی چون سید علی نجف آبادی شاگردی کرد و از محمد رضا نجفی اصفهانی، شیخ عبدالکریم حائری و دیگرانی اجازه روایت و اجتهاد دریافت کرد. آیت الله مرعشی نجفی، علامه امینی و دیگرانی از او اجازه روایت دریافت کردهاند. سیده نصرت امین، در مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز حضور فعال داشت؛ او با قانون منع حجاب حکومت پهلوی به مبارزه برخاست و مدارسی را تأسیس کرد.
زندگینامه
پدر سیده نصرت امین، سید محمد علی حسینی اصفهانی ملقب به امین التجار، از بازرگانان سرشناس و متدین اصفهان و نوهٔ علامه سید معصوم حسینی خاتون آبادی، و مادرش زهرا دختر حاج سید مهدی ملقب به جناب از خاندان جنابیهای اصفهان است. نصرت امین در سیزده سالگی با پسر عمویش، حاج میرزا آقا معروف به معین التجار، از بازرگانان معروف و متدین اصفهان، ازدواج کرد. ثمرهٔ این ازدواج هشت فرزند بود که هفت نفر از آنان در دوران حیات بانو و در دوران کودکی به علت بیماریهای ناشناختهٔ آن زمان و شیوع بیماریهای واگیردار در گذشتند.<ref>ویکی شیعه</ref> بانو امین سواد آموزی را از پنج سالگی در مکتب خانه آغاز کرد و از یازده سالگی به آموختن زبان عربی مشغول شد. او در بیست سالگی تحصیل علوم دینی و صرف و نحو را به طور جدی آغاز کرد و از محضر اساتید مجتهدی که به منزلش میآمدند بهره گرفت. او از ابوالقاسم زفره ای و علی اصغر شریف مقدمات را آموخت و در سی و دو سالگی به فراگیری فقه، اصول و حکمت نزد سید علی نجف آبادی پرداخت. بیشتر تحصیلات بانو در محضر او انجام گرفت.<ref>همان</ref>
کسب مقام اجتهاد
وی پس از پشت سر نهادن مدارج علمی نزد استادانی چون ابوالقاسم زفرهای، حسین نظام الدین کچویی، سید ابوالقاسم دهکردی، میرزا علی شیرازی، سید علی نجف آبادی، از علما و مراجعی چون محمدکاظم شیرازی و عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم،<ref>ناصر باقری بیدهندی، بانوی نمونه (جلوههایی از حیات بانوی مجتهده امین اصفهانی)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷، ص ۳۶.</ref> سید ابراهیم حسینی شیرازی اصطهبناتی، محمدرضا نجفی اصفهانی، مرتضی مظاهری نجفی اصفهانی اجازه اجتهاد دریافت کرد.
اعطای اجازه اجتهاد
از اجازات مشهور روایت و اجتهادی که اهل علم از بانو امین دریافت کردهاند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:<ref>طیبی، زندگانی بانوی ایرانی، ۱۳۸۳ش، ص۷۵</ref>
- سید شهاب الدین حسینی مرعشی نجفی
- سید عباس حسینی کاشانی (صاحب معجم اعلام الشیعه)
- سید محمدعلی قاضی طباطبایی
- سید محمدعلی روضاتی
- عبدالحسین امینی (صاحب کتاب الغدیر و شهداء الفضیلة)
- عبدالله سبیتی
- شیخ زهیر الحسون
- زینت السادات همایونی
در قسمتی از اجازهنامه شیرازی در توصیف وی چنین آمدهاست:
«دختر مرحوم حاج سید محمدعلی امین التجّار اصفهانی که بانویی بزرگوار، شریف، اصیل، عالم و فرزانه، برگزیده زنان زمان و مایه شگفتی دورانش میباشد، از کسانی است که مدت مدیدی از عمرش و زمان درازی از زندگیش را صرف تحصیل علم نمودهاست.»
فعالیت
بانو امین به دلیل اینکه اوقات زندگی خود را به فراگیری درس و علم میگذراند، بیشتر در خانه بود و کمتر از خانه خارج میشد، ولی در ایّامی که لازم میدید باید دفاعی صورت بگیرد و کاری انجام شود، از منزل خارج میشد و به تدریس و راهنمایی بانوان میپرداخت. وی میگوید: «ای بانویی که با ادعای مسلمانی کشف حجاب نمودهای و با این وضعیت شرمآور علنی در معابر و خیابانها، خودآرایی مینمایی! آیا فکر نمیکنی که با این عمل، که نباید آن را عمل کوچکی بپنداری، چه لطمه بزرگی به شریعت میزنی؟ ای بانوی اروپایی منش! این گناه را کوچک مشمار و اگر واقعاً مسلمانی، این طریق مسلمانی نیست. اگر عقیده به تعلیمات اسلامی نداری، بیدینی خود را اعلام کن که عمل قبیح تو باعث جرأت دیگران نشود و اگر علاقهمند به شریعت نیستی، دشمنی چرا؟ پیامبر (ص) با صنف زن بد نکرده است. در زمانی که زنها در جامعه هیچ ارزشی نداشتند، برای زن حقوق قائل شده و زن را در تمام شئون اجتماعی، در ردیف مردها قرار دادهاست»<ref>از زندگی بانو امین چه می دانید؟</ref>
زمانی که صدیقه دولت آبادی با ایجاد «شرکت خواتین اصفهان»، به همراه جمعی از زنان همفکر خود به تبلیغ تفکر غیر دینی میپرداخت، بانو امین با سخنرانی در جلسات مذهبی زنان و تأسیس «کانون تبلیغات و تعلیمات دینی» و نگارش کتاب روش خوشبختی به شبهه افکنیهای دولتآبادی و همفکرانش پاسخ میداد. سرانجام با استقبال زنان متدین اصفهان از سخنرانیها و مرکز تازه تأسیس امین و بالا گرفتن اعتراضات به عملکرد شرکت خواتین اصفهان، دولتآبادی مجبور به تعطیلی روزنامه زبان زنان و ترک اصفهان شد.[ وی در مقابل ناسیونالیسم رضا شاه، خود را «بانوی ایرانی» لقب داد.<ref>ویکی پدیا</ref>
بانو امین از چهل سالگی تا پایان عمر به تألیف کتاب، تدریس و پاسخگویی به پرسشهای دینی و تأسیس مؤسسات فرهنگی مشغول بود. تأسیس مدرسه علمیهای به نام مکتب فاطمه (س) که با بیش از ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ شاگرد، در سال ۱۳۴۶ آغاز به کار کرد، از دیگر کارهای فرهنگی بانوامین است که در اوضاع بسیار سخت فرهنگی و سیاسی جامعه صورت گرفت و زمینه تحصیل زنان علاقهمند به آموختن معارف اسلامی را فراهم ساخت. تأسیس چند دبیرستان دخترانه و تربیت شاگردان، بخشی از فعالیتهای وی محسوب میشود. <ref>همان</ref>
جایگاه علمی
شخصیتهای علمی و معنوی فراوانی دربارهٔ جایگاه و مقام علمی و معنوی بانو امین اظهار نظر کردهاند. محمد تقی جعفری در این موضوع گفته است: «نظر به مقامات عالیۀروحی که بانوی ایرانی در آن موفق شدهاند باید ایشان را از گروه نخبهای از دانشمندان به شمار آورد که به اضافۀ فرا گرفتن دانش به تولد جدید زندگی نایل میشوند.» و نیز گفته است: «با توجه به آثار علمی که از خانم امین در دسترس ما قرار گرفته، به طور قطع میتوان ایشان را یکی از علمای برجستۀ عالم تشیع معرفی نمود.»<ref>اسلامیت، بانو امین و تفسیر مخزن العرفان، ۱۳۸۹ش، ص۲۰</ref>
سید محسن امین به نقل از سید شهاب الدین مرعشی نجفی دربارهٔ بانو امین گفته است: «وی یگانهٔ روزگار در آن زمان و حجت زنان عصرش بود.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۳۷۴ش، مدخل الف، ج۳</ref> مرتضی مطهری در بیان ماجرای دیدار خود با بانو امین میگوید: «از بانو مجتهدۀ امین سؤالی کردم و وقتی او شروع به پاسخگویی کرد، دیدم که من باید دست و پای خودم را جمع کنم.»<ref>طیبی، زندگانی بانوی ایرانی، انتشارات گلبهار، ۱۳۸۳ش، ص۶۲.</ref>
شخصیتهایی همچون علامه امینی، رحیم ارباب، علامه طباطبایی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، سید هاشم حداد، محمد تقی جعفری و مرتضی مطهری و سید محمدحسین تهرانی، با آگاهی از جایگاه و مقام علمی و معنوی بانو امین به دیدار او رفتند و در زمینههای علمی مربوط به خود با او سخن گفتند.[نیازمند منبع]
آیتالله خامنهای دربارهٔ نکوداشت و تجلیل از بانو امین میگوید:
«تجلیل از بانوی بزرگوار اصفهانی [خانم امین] و ارائه شخصیت عرفانی و فقهی و فلسفی برجسته یک زن در کشور ما، کاری سودمند و در جهت احیای ارزشهای اسلامی در زنان به نظر میرسد».<ref>بانوی ایرانی، مقدّمه اخلاق و راه سعادت، انجمن حمایت از خانوادههای بیسرپرست، اصفهان، ۱۳۷۱، ص ۴</ref> از شاگردان بانو امین میتوان به زینت السادات همایونی، عفت الزمان امین، ربابه الهی و بتول غازی اشاره کرد.[نیازمند منبع]
آثار
از بانو امین آثار زیر منتشر شدهاند:
- مَخزَنُ العِرفان در تفسیر قرآن تفسیر کامل قرآن به زبان فارسی در پانزده جلد که به شیوه استدلالی، کلامی و روایی نگاشته شده است.
- الاربعین الهاشمیة فی شرح جملة من الاحادیث الواردة فی العلوم الدینیة (این کتاب به زبان عربی نوشته شده و ترجمهٔ فارسی آن به قلم بانو زینت السادات همایونی منتشر شده است)
- مخزن اللئالی در فضیلت مولی الموالی حضرت علی بن ابی طالب (علیهالسلام)
- سیر و سلوک در روش اولیاء طریق سیر سعداء
- معاد یا آخرین سیر بشر
- روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی
- اخلاق و راه سعادت (این کتاب توضیح و ترجمه و اقتباس «طهارة الاعراق ابن مسکویه» است)
- النفحات الرحمانیه فی الواردات القلبیة: این اثر به زبان عربی نوشته شده و در سال ۱۳۸۷ش توسط مهدی افتخار با نام نسیمهای مهربانی به فارسی ترجمه و منتشر شده است.
- جامع الشتّات (به زبان عربی)[نیازمند منبع]