فرزند صالح
فرزند صالح؛ فرزند نیکوکار، مطیع والدین و مفید برای جامعه در فرهنگ اسلامی.
فرزند صالح در فرهنگ مسلمانان به فرزندی گفته میشود که در رابطه خویش با خدا، پرهیزگار باشد، در رابطه با والدین، نیکوکار باشد و در رابطه با مردم، مفید و خدمتگزار باشد. پرورش فرزند صالح محصول صلاحیت تربیتی پدر و مادر است و فرزندان بیش از آنکه متأثر از راهنماییهای والدین باشند تحت تأثیر رفتار و کردار آنها هستند. مادر صالح بیشترین تأثیر را در شایستگی فرزند دارد و دختر صالح بیش از پسر موجب جلب عنایت الهی برای والدین است.
مفهومشناسی
صالح بهمعنای شايسته و خوب،<ref>قرشى، قاموس قرآن، 1371ش، ذیل واژه صلح.</ref> نیکوکار، عاری از فساد و مقید به رعایت حقوق خدا و خلق خدا <ref>دهخدا، لغتنامه، 1377ش، ذیل واژه صالح.</ref> و كسي است که كارها و وظايف خود را درست انجام دهد.<ref>مهيار، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، بیتا، ذیل واژه صالح.</ref> مراد از عمل صالح در فرهنگ اسلامی، كار شايسته، عادلانه، مفيد و مورد رضاى خداوند است.<ref>قرشى، قاموس قرآن، 1371ش، ذیل واژه صلح.</ref> در این چارچوب، فرزند صالح به کسی گفته میشود که از تقوا، شایستگی و نیکوکاری نسبت به والدین برخودار باشد.<ref>قرشى، قاموس قرآن، 1371ش، ذیل واژه صلح. </ref>
انگیزههای داشتن فرزند صالح
داشتن فرزند شایسته، خواسته فطری همة انسانها است. همه آرزو دارند فرزندانی شایسته داشته باشند که روشنیبخش دیدة آنها باشد. حتی انسانهای ناشایست نیز دوست دارند فرزند آنها خوب باشد.<ref>پسندیده، «روایات سبع سنین، در فرزندپروری، گونهها و تحلیل درونی آنها»، 1395ش، ص3.</ref> همچنین فرزند صالح، موجب زنده ماندن نام نیک آدمی است.<ref> صدوق، من لايحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص482.</ref> از سوی دیگر، انسان برای مقابله با سختیهای زندگی، نیازمند حامی است و فرزند صالح در هنگام نیاز از والدین خود مراقبت میکند.<ref>سوره شعرا، آیه 133؛ سوره نوح، آیه 12. </ref> از حیث معنوی نیز بر اساس آموزههای اسلام، انسانها در پرتو ایثار و فداکاری برای پرورش فرزندان از پاداشهای معنوی بهرهمند میشوند.<ref>فلسفى، الحديث، 1368ش، ج3، ص80. </ref>
ویژگیهای فرزند صالح در آموزههای اسلام
بر اساس آموزههای اسلامی، فرزند صالح؛ ریحانه بهشتی،<ref>صدوق، من لايحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص481.</ref> هدیه الهی،<ref>كليني، الكافي، 1407ق، ج6، ص2.</ref> نورِ دیده، <ref> سوره فرقان، آیه 74.</ref> زیباترین یادگار <ref>نورى، مستدرك الوسائل، 1408ق، ج15، ص114.</ref> و موجب آرامش انسان است. <ref>سوره مريم، آیه 5. </ref> فرزند صالح شفیع والدین و طلبکننده مغفرت برای آنها است.<ref>نورى، مستدرك الوسائل، 1408ق، ج15، ص112. </ref> فرزند صالح، نیکوکار و خداترس بوده، محبت به اولیای خدا و عناد با دشمنان الهی دارد، مطیع و تأمینکننده نیازهای والدین خود است.<ref>صحیفه سجادیه، 1415ق، دعای 25. </ref> همچنین دختر صالح برخوردار از عفت، حیا<ref>طبرسى، مكارم الأخلاق، 1412ق، ص219. </ref> و موقعیتشناسی است و در صورت نیاز به تأمین معیشت خانواده یاری میرساند، به آنها مشورت میدهد<ref>سوره قصص، آیه 26-23.</ref> و رازنگهدار و کمکحال مادر است.<ref>سوره قصص، آیه 12-11.</ref> دختر صالح دوستپسر ندارد<ref>سوره نساء، آیه 25.</ref> و از عفت خود مراقبت میکند تا همسری شایسته برای شوهرش باشد.<ref>شريفالرضي، نهجالبلاغه، 1414ق، حکمت 234.</ref>
پرورش فرزند صالح
عنصر محوری در فرایند پرورش فرزند صالح، صلاحیت والدین است و در يک سطحبندي کلي، به مراحل سهگانه؛ صلاحیت نَسَبی، مراقبتهای بارداری و صلاحیت تربیتی تقسیم میشود:<ref> ابراهیمیپور و دیگران، شاخصهای خانواده مطلوب، 1395ش، ص478.</ref>
1. صلاحیت نَسبی
ویژگیهای فرزند، جلوهای از صفات ظاهري و باطني والدين است و بر اساس آموزههای اسلامی عواملی مانند رحم پاک، <ref>سوره اعراف، آیه 58.</ref> طهارت فكر، <ref>صدوق، علل الشرائع، 1386ق، ج2، ص565.</ref> دوری والدین از انحرافاتی چون شرابخواری<ref>كلينى، الكافي، 1407ق، ج5، ص348.</ref> و همسرگزینی از خانوادۀ خوب<ref>طبرسى، مكارم الأخلاق، 1412ق، ص197؛ صدوق، من لايحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص391.</ref> و خاندان خوب،<ref>پاينده، نهج الفصاحه، 1382ش، ص381؛ صدوق، علل الشرائع، 1386ق، ج1، ص95.</ref> زمینهساز صالح شدن فرزند است. <ref>ابراهیمیپور و دیگران، شاخصهای خانواده مطلوب، 1395ش، ص484.</ref>
2. مراقبتهای دوره بارداری
غذاي جنين از آنچه مادرش تغذیه میکند، تأمين ميشود و نوع تغذیه، نقش مهمی در سلامت جسمی و اخلاقی جنین دارد.<ref> برقى، المحاسن، 1371ق، ج2، ص304.</ref> پدر، وظیفه دارد که معیشت خانواده را از درآمد حلال تأمین کند؛ غذای حلال ارتباط مستقیمی با تقواپیشگی افراد،<ref>سوره مائده، آیه 88.</ref> عمل صالح و صالح شدن انسان دارد.<ref> سوره مومنون، آیه 51.</ref> در روایات به خوردن برخی میوهها و خوراکها در دورههای مختلف بارداری سفارش شده و پیامدهایی مانند زیبایی، خوشاخلاقی،<ref>مستغفرى، طبّ النبي، 1385ق، ص29. </ref> بردباری، پرهيزكاری، <ref>نورى، مستدرك الوسائل، 1408ق، ج16، ص401. </ref> پاكدلی و دليری فرزند، برای آن ذکر شده است. <ref> طبرسى، مكارم الأخلاق، 1412ق، ص194. </ref> همچنین توصیه شده است که مقاربت با زن حامله، همراه با وضو باشد. <ref>صدوق، من لايحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص553. </ref>
3. صلاحیت تربیتی
رابطه والدین با کودک، او را با دنیای اجتماعی آشنا ساخته و نقش تعيينکننده در تربيت او دارد. عنصر مبنایی در امر تربیت، خودسازی مربی است.<ref>ابراهیمیپور و دیگران، شاخصهای خانواده مطلوب، 1395ش، ص513-512.</ref> پدر و مادر برای تربیت کودک باید متناسب با سن کودک رفتار کنند.<ref>صدوق، من لا يحضره الفقيه، 1413ق، ج3، ص484-483.</ref> از منظر آموزههای اسلام، بهترین ارث پدر برای فرزند، تربیت مناسب است<ref>كلينى، الكافي، 1407ق، ج8، ص150.</ref> و مصونیت کودک از انحرافات در پرتو شایستگی پدر است. <ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج68، ص236.</ref> شخصیت مادر نیز از جهات مختلف بر شخصیت کودک اثرگذار است؛ مادر شایسته، دختر صالح پرورش میدهد،<ref>سوره آلعمران، آیه 36-35.</ref> با تدبیر و مهارت، فرزند را از انواع آسیبها و خطرها حفظ میکند <ref> سوره قصص، آیه 11-7.</ref> و ملکات اخلاقی را در وجود فرزند تقویت میکند. <ref>مجلسى، بحار الأنوار، 1403ق، ج43، ص82.</ref>
برکات فرزند صالح
بر اساس آموزههای اسلام، داشتن فرزند صالح از نشانههای عنایت الهی <ref>طبرسى، مكارم الأخلاق، 1412ق، ص219. </ref> و میراث خدا برای انسان است و اعمال نیک او، موجب آمرزش والدین میشود.<ref>كليني، الكافي، 1407ق، ج6، ص4-3. </ref> از منظر آموزههای دین، دختر صالح موجب جلب بیشترین عنایات الهی میشود.<ref>طبرسى، مكارم الأخلاق، 1412ق، ص219. </ref> فرزندان صالح، قوت قلب برای ایام کهنسالی، تأمینکننده نیازهای عاطفی، ارتباطی و مادی زندگی، مایه آبرومندی در میان مردم و یادگار نیکو برای والدین هستند.<ref>صحیفه سجادیه، 1415ق، دعای 25.</ref>
پانویس
منابع
- قرآن.
- ابراهیمیپور، قاسم و دیگران، شاخصهای خانواده مطلوب از دیدگاه اسلام، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1395ش.
- برقى، ابوجعفر احمد بن محمد، المحاسن، قم، دارالكتب الإسلامية، 1371ق.
- پاينده، ابوالقاسم، نهجالفصاحة: مجموعه كلمات قصار حضرت رسول، تهران، دنياى دانش، 1382ش.
- پسندیده، عباس، «روایات سبع سنین، در فرزندپروری، گونهها و تحلیل درونی آنها»، در فصلنامه علوم حدیث، دوره 21، شماره 81، 1395ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.
- شريفالرضي، محمد، نهجالبلاغة، قم، هجرت، 1414ق.
- صحیفه کامله سجادیه، قم، جامعه مدرسین، 1415ق.
- صدوق، محمّد، علل الشرائع، قم، كتابفروشى داورى، 1386ق.
- صدوق، محمّد، من لايحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
- طبرسی، حسن بن فضل، مكارم الأخلاق، قم، شريف رضى، 1412ق.
- فلسفى، محمدتقى، الحديث، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1368ش.
- قرشى، سيد علىاكبر، قاموس قرآن، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1371ش.
- كلينى، ابوجعفر، الكافي، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1407ق.
- مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، بيروت، دار إحياء التراث العربي، 1403ق.
- مستغفرى، جعفر بن محمد، طبّ النبيّ، نجف، مكتبة الحيدرية، 1385ق.
- مهيار، رضا، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، بیجا، بیتا.
- نورى، میرزاحسین، مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آلالبیت، 1408ق.
[[رده:]]