قانون حجاب در فرانسه
قانون حجاب در فرانسه؛ تاریخچه، نظرسنجی و آمار.
قانون حجاب در فرانسه، که کشوری با بیشترین جمعیت مسلمان در اروپا است، همواره موضوعی بحث برانگیز بوده و تاکنون چندین بار حجاب در فرانسه، از طریق قوانین متعدد محدود شده است. ممنوعیت حجاب در فرانسه موارد مختلفی را شامل می‌شود؛ از جمله، حجاب در مدارس دولتی، پوشیدن نقاب و برقع در مکانهای عمومی، استفاده از بورکینی (مایوی اسلامی)، حجاب دختران زیر 18 سال، و استفاده از حجاب و سایر نمادهای مذهبی در مسابقات ورزشی.
تاریخچه قوانین منع حجاب در فرانسه
حجاب (روسری) یکی از عناصر نمادین محسوب می‌شود که موجب درگیری بین دولت فرانسه و مسلمانان بوده است. این رویارویی در سال 1989م با اخراج سه دختر نوجوان محجبه از دبیرستانی در کریل آغاز شد که به مدت سه سال ادامه داشت و در انتها، دولت حجاب را ممنوع کرد؛ به این دلیل که افکار عمومی فرانسه، حجاب را یک نماد مذهبی، و نه فرهنگی می‌دانست. طبق اعلام وزارت کشور فرانسه، در سال 1996م، 15000 دختر مسلمان با‌حجاب بودند، که نمودی از بنیادگرایی اسلامی تلقی می‌شد<ref>.Global Muslim diaspora: Muslim communities and minorities in non-OIC countries, Organization of Islamic cooperation: The statistical, economic and social research and training center for Islamic countries (SESRIC), 2019, p.23</ref>
همچنین، در 15 مارس 2004، دولت فرانسه ضمن قانون ممنوعیت استفاده از نمادهای مذهبی «آشکار» در مدارس دولتی، حجاب را ممنوع کرد. <ref>.Global Muslim diaspora: Muslim communities and minorities in non-OIC countries, Organization of Islamic cooperation: The statistical, economic and social research and training center for Islamic countries (SESRIC), 2019, p.23</ref>
علاوه بر این، در اکتبر 2010 قانونی به رأی گذاشته شد و در 11 آوریل 2011 وضع گردید که به موجب آن، هر نوع پوشش صورت، شامل نقاب <ref>(حجاب کامل تمام صورت به استثنای چشم‌ها)</ref> و برقع <ref>(پوشش تمام بدن به جز چشم‌ها که با لایه‌ای شفاف محافظت می‌شود)</ref> در مکانهای عمومی ممنوع و در ازای نقض این قانون، جریمه 150 یورویی یا الزام به حضور در دوره های آموزشی مرتبط با حقوق شهروندی فرانسه مقرر شد. <ref>“The debate on the veil in France”, Wikigender, 9 December 2022.</ref>فرانسه اولین کشور اروپایی است که قانون ممنوعیت پوشش روبنده یا نقاب در آن اجرا می‌شود. <ref>«تائید قانون ممنوعیت حجاب در فرانسه توسط دادگاه اروپا»، خبرگزاری خاورمیانه، 1393.</ref>
همچنین، در سال 2021م سنای فرانسه ممنوعیت پوشش روسری برای دختران زیر 18 سال و همراهان‌شان در گردش‌های دسته‌جمعی مدارس را تصویب کرد که ممنوعیت بورکینی <ref>(مایوی اسلامی زنان که تمام بدن به جز صورت و دست‌ها و پاها را می‌پوشاند)</ref><ref>«مایوی اسلامی»، ویکی پدیا، 15 ژوئن 2022.</ref> در استخرها نیز بخشی از این مصوبه است. البته قانونی شدن آن منوط به تصویب مجمع ملی فرانسه خواهد بود. <ref>«فرانسه به دنبال ممنوع کردن روسری برای دختربچه‌ها»، دویچه وله، 23 فروردین 1400.</ref>
شورای حکومتی فرانسه در سال 2022م ابطال مجوز استفاده از بورکینی یا مایوی اسلامی زنان در استخرهای عمومی شهر گرنوبل را تأیید کرد. پیش از این نیز در سال ۲۰۱۶م، چند شهر ساحلی استفاده از بورکینی را در سواحل ممنوع کرده بودند.<ref>«فرانسه به دنبال ممنوع کردن روسری برای دختربچه‌ها»، دویچه وله، 23 فروردین 1400.</ref>
علاوه بر این، مجلس سنای فرانسه در ژانویه 2022، به ممنوعیت استفاده از حجاب و سایر نمادهای مذهبی در مسابقات ورزشی، با 160 رأی موافق و 143 رأی مخالف، در نهایت رأی مثبت داد. <ref>Woodyatt, et al, “French lawmakers have proposed a hijab ban in competitive sports. The impact on women could be devastating”, CNN, 1 February 2022.</ref>
مغایرت قانون منع حجاب در فرانسه با قوانین حقوق بشر
بررسی قانون اساسی فرانسه نشان می‌دهد قوانین فرانسه که برگرفته از نظام سکولار این کشور می‌باشند، در برخی موارد با قوانین حقوق بشر مغایرت دارند. <ref>غلامی، «نقد ممنوعیت پوشش مذهبی به عنوان حقوق بشر در فرانسه»، ص31-7</ref> <ref>«سازمان ملل منع حجاب در فرانسه را محکوم کرد»، ستاد حقوق بشرجمهوری اسلامی ایران، 18 مرداد 1401.</ref> سکولاریسم یا در زبان فرانسوی laïcité یک ارزش بنیادین و یک اصل اساسی در جمهوری فرانسه است که ریشه در انقلاب فرانسه دارد. سکولاریسم مفهومی است که جدایی کلیسا از دولت را بنا نهاده و از دخالت مذهب در سیاست و امور حکومت جلوگیری می‌کند، همچنین بیان می‌دارد که ادیان به حوزه خصوصی تعلق دارند. در سال 1905م، قانونِ جدایی کلیسا از دولت، «آزادی انجام یک دین» را به رسمیت شناخت؛ اما در عین حال، دولت را از به رسمیت شناختن یا تأمین مالی هر دینی منع کرد. در سال‌های گذشته، بحث سکولاریسم در فرانسه بیشتر بر مذهب دیگری غیر از کاتولیک که اولین دین در فرانسه قبل از اسلام است، متمرکز شده است. <ref>"French public opinion on the defense of secularism in France 2017", Statista, 21 Jun 2022.</ref>
این در حالی است که ماده 1 قانون اساسی 1958 فرانسه (قانون اساسی 4 اکتبر 1958 فرانسه، به‌روز رسانی در ژانویه 2015) بیان می‌دارد که «فرانسه یک جمهوری تفکیک ناپذیر، سکولار، دموکراتیک و اجتماعی است که برابری همه شهروندان را بدون در نظر گرفتن منشاء، نژاد یا مذهب در برابر قانون تضمین می‌کند و به همه اعتقادات مذهبی احترام می‌گذارد.» <ref>Constitution of the French Republic, National Assembly, 4 October 1958 (Version updated January 2015).</ref> علاوه بر این، ماده 4 اعلامیه حقوق بشر و شهروند 1789م مندرج در قانون اساسی فرانسه، اعلام می‌دارد: «آزادی عبارت است از توانایی انجام تمام کارهایی که به دیگران آسیبی نمی‌رساند؛ بنابراین، اعمال حقوق طبیعی هر فرد محدودیتی ندارد، به جز مواردی که برای سایر اعضای جامعه بهره‌مندی از همین حقوق را تضمین می‌کند. این حدود را فقط قانون می‌تواند تعیین کند.» <ref>Constitution of the French Republic, National Assembly, 4 October 1958 (Version updated January 2015).</ref> همچنین، در ماده 10 این اعلامیه عنوان گردیده: «نباید برای هیچ کس به خاطر عقاید او، حتی عقاید دینی، مزاحمت ایجاد کرد، مشروط بر اینکه تجلی آن مخل نظم عمومی مقرر در قانون نباشد.» <ref>Constitution of the French Republic, National Assembly, 4 October 1958 (Version updated January 2015).</ref>
نظرسنجی‌ها پیرامون قوانین حجاب در فرانسه
نظر افکار عمومی فرانسه در مورد پوشیدن بورکینی در سواحل در اوت 2016
طی یک نظرسنجی در فرانسه، با طرح این پرسش که «آیا شما با پوشیدن بورکینی در سواحل موافق هستید یا مخالف؟» نظر افکار عمومی این کشور در خصوص پوشیدن بورکینی در سواحل فرانسه در اوت 2016 مورد بررسی قرار گرفت.
در این گزارش که توسط بخش تحقیقات Statista در 25 اوت 2016 منتشر شده است، 64 درصد از افراد مورد بررسی در این نظرسنجی، با پوشیدن این نوع لباس شنا مخالف بوده‌اند. <ref>“Public opinion on the wearing of the burkini at the beach in France August 2016”, Statista, 25 Aug 2016.</ref>
آمار زنان مسلمان با پوشش نقاب، روسری یا هر نوع دیگر حجاب در فرانسه در سال 2019م، بر اساس فراوانی
گزارش منتشر شده توسط بخش تحقیقات سایت Statista در 21 ژوئن 2022، نسبت زنان مسلمان فرانسوي را كه روسري (اعم از«حجاب سر» یا «نقاب») مي‌پوشند در سال 2019م، با توجه به فراواني، نشان مي‌دهد. بر این اساس، در سال 2019م، 31 درصد از زنان مسلماني كه در فرانسه زندگي مي‌كنند روسري مي‌پوشند. در مقابل، 58 درصد اعلام کردند که هرگز روسري نپوشیده‌اند. <ref>“Share of French Muslim women wearing the hijab in France 2019, by frequency”, Statista, 21 Jun 2022. </ref>
آمار استفاده زنان مسلمان از حجاب به دلیل اعتقادات مذهبی در فرانسه در سال 2019م
براساس آمار به دست آمده از نظرسنجی که در بخش تحقیقات سایت Statista در 21 ژوئن 2022 منتشر شده، دلایل زنان مسلمان فرانسوی برای استفاده از نقاب، روسری یا هر نوع دیگری از حجاب در فرانسه در سال 2019م نشان داده شده است. طبق این گزارش، 60 درصد از زنان مسلمان فرانسوی پاسخ دهنده به این نظرسنجی، به دلیل «تقیدات مذهبی» حجاب دارند. <ref>“Reasons for wearing the hijab among French Muslim women in France 2019”. Statista, 21 Jun 2022.</ref>
بر اساس برخی یافته‌های کلیدی از گزارش Open Society Foundations، والدین/شوهران هیچ تأثیری بر انتخاب دختر/همسرشان برای پوشیدن حجاب کامل صورت ندارند. اکثر زنانی که از پوشش نقاب استفاده می‌کنند، ادعای آزادی مذهب خود را دارند -آنها می‌گویند که پوشیدن نقاب، انتخاب خودشان است و مجبور به پوشیدن آن نشده‌اند. برخلاف ادعای دولت فرانسه، زنان مسلمان آزادانه حجاب را انتخاب می‌کنند و مجبور به پوشیدن آن نمی‌شوند. <ref>“The debate on the veil in France”, Wikigender, 9 December 2022.</ref>
آمار حمایت دانش آموزان از نمادهای مذهبی در خدمات عمومی فرانسه در سال 2021م، بر اساس مذهب
بر اساس گزارش منتشرشده در سایت Statista در 5 جولای 2021، یک نظرسنجی در فرانسه درباره‌ی این پرسش انجام گرفته است که آیا از پوشیدن نمادهای مذهبی آشكار -صلیب، روسری، کیپا (کلاه مردان یهودی)، توربان یا عمامه، قبای مسیحی، کساء بودایی و ...- حمایت می‌کنید یا خیر. بر اساس نتایج حاصل از این نظرسنجی، تا ابتدای سال 2021م ميزان حمايت از نمادهای مذهبي مورد استفاده‌ی دانش‌آموزان در محیط مدرسه، در بين دانش‌آموزان دبيرستاني در فرانسه نسبتاً بالا بود. طبق منابع موجود، از هر دو دانش‌آموز دبيرستاني، بيش از يك نفر (52 درصد) از پوشيدن نمادهاي مذهبي آشكار، مثل روسري یا کیپا (کلاه یهودی)، در میان دانش‌آموزان دبیرستانهای دولتی حمايت می‌کردند؛ در حالي‌كه اين نسبت، دو برابر بيشتر از اين ميزان در جمعيت بزرگسال (25 درصد) است. <ref>Jeudy, “French students supporting religious symbols in public services 2021, by religion”, Statista, 5 Jul 2021.</ref>
آمار جمعیت مسلمانان فرانسه
فرانسه دارای بزرگترین جمعیت مسلمان اروپا بوده، که در سال 2010م جمعیت مسلمان فرانسه 4704000، یعنی 7.5 درصد کل جمعیت این کشور، تخمین زده شده است و انتظار می‌رود در 20 سال آینده به 10.3 درصد افزایش یابد. <ref>“The future of the global Muslim population; Region: Europe”, Pew Research Center, 27 January 2011.</ref>
همچنین، تعداد زنانی که از حجاب تمام صورت در فرانسه استفاده می‌کنند، از سال 2005م به طور قابل توجهی افزایش یافته است. <ref>“The debate on the veil in France”, Wikigender, 9 December 2022.</ref>
پانویس
منابع
- «تائید قانون ممنوعیت حجاب در فرانسه توسط دادگاه اروپا»، خبرگزاری خاورمیانه، 1393ش.
- «سازمان ملل منع حجاب در فرانسه را محکوم کرد»، ستاد حقوق بشرجمهوری اسلامی ایران، 18 مرداد 1401.
- «فرانسه به دنبال ممنوع کردن روسری برای دختربچه‌ها»، دویچه وله، 23 فروردین 1400ش.
- «مایوی اسلامی»، ویکی پدیا، 15 ژوئن 2022.
- غلامی، علی، «نقد ممنوعیت پوشش مذهبی به عنوان حقوق بشر در فرانسه»، نشریه حقوق بشر و شهروندی، ش1، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، بهار و تابستان 1395.
- "French public opinion on the defense of secularism in France 2017", Statista, 21 Jun 2022.
- “Public opinion on the wearing of the burkini at the beach in France August 2016”, Statista, 25 Aug 2016.
- “Reasons for wearing the hijab among French Muslim women in France 2019”. Statista, 21 Jun 2022.
- “Share of French Muslim women wearing the hijab in France 2019, by frequency”, Statista, 21 Jun 2022.
- “The debate on the veil in France”, Wikigender, 9 December 2022.
- “The future of the global Muslim population; Region: Europe”, Pew Research Center, 27 January 2011.
- Constitution of the French Republic, National Assembly, 4 October 1958 (Version updated January 2015).
- Global Muslim diaspora: Muslim communities and minorities in non-OIC countries, Organization of Islamic cooperation: The statistical, economic and social research and training center for Islamic countries (SESRIC), 2019, pp.23-24;
- Jeudy, Lucei, “French students supporting religious symbols in public services 2021, by religion”, Statista, 5 Jul 2021.
- Woodyatt, Amy, et al, “French lawmakers have proposed a hijab ban in competitive sports. The impact on women could be devastating”, CNN, 1 February 2022.