زنان روستایی
زنان تقریبا نیمی از جمعیت جامعه روستایی را شامل می‌شوند و جزو تولید کنندگان عمده غذا و درآمد برای خانواده‌های روستایی محسوب می‌شوند. زنان تولید کننده ی بخش مهمی از محصولات کشاورزی در جهان هستند. در کشورهای در حال توسعه فعالیت‌های کشاورزی را عمدتاً زنان انجام می‌دهند. با بررسی وضعیت خاص زنان و انواع محرومیت‌های تاریخی تحمیل شده بر آنان به ویژه زنان روستایی، متوجه می‌شویم که برای رسیدن به توسعه، زنان باید در برنامه ریزی‌های توسعه انسانی مورد توجه ویژه قرار بگیرند. با توجه به رعایت اصل عدالت و برابری در فراگرد توسعه، باید با بهره گیری از ظرفیت‌های طبیعی زنان و مشارکت دادن آنها در فعالیت‌های توسعه، آثار و منابع توسعه به به سمت و سوی آنان سوق داد تا زنان توانایی این را داشته باشند که بر محرومیت‌ها و مشکلات خود فائق آیند. هم اکنون نکته حائز اهمیتی که مورد پذیرش سازمان ملل نیز می‌باشد و در آمار جهانی هم مطرح است، نقش مهم اقتصادی زنان روستایی در کشورهای آسیایی است. اما متاسفانه زنان از لحاظ میزان بهره مندی از امکانات جایگاه شایسته‌ای ندارند.
عنوان
نقش اقتصادی زنان روستایی در آسیا
درجه مقاله
علمی - پژوهشی
کلید واژگان
زنان روستایی، توسعه اقتصادی اجتماعی، آسیا.
گزارش مقاله
نویسنده در این مقاله در صدد تبیین نقش اقتصادی زنان روستایی در آسیا می‌باشد؛ لذا ابتدا نقش زنان روستایی در روستا و نقش زنان روستایی فعالیت‌های کشاورزی و مشکلاتی و موانع موجود برای زنان روستایی را مورد ارز‌یابی قرار می‌دهد، و دلایل توجه به نقش زنان در توسعه فرایند را بیان می‌کند.
نقش زنان روستایی در اقتصاد روستا
زن روستایی؛ هم همسر و هم جزو گروه کار تولیدی محسوب می‌شود، اما متأسفانه علی‌رغم نقش مهم‌شان به دلایل مختلف، کمتر مورد توجه برنامه‌ریزان و دست اندر کاران مسائل توسعه روستایی واقع شده‌اند. بر اساس آمار‌های موجود، زنان روستایی، بخش عظیمی از نیروی کار کشاورزی و روستایی جهان هستند. برای نمونه در مناطق شمالی، زنان بیش از 60 درصد مراحل تولید برنج را بر عهده دارند.
نقش زنان روستایی در تولید محصولات کشاورزی
به طور کلی مشارکت زنان روستایی در فعالیت‌های کشاورزی نقاط مختلف جهان، به خصوصیات فرهنگی مناطق، ترکیب اعضای خانوار، عوامل اقتصادی و اجتماعی و... بستگی دارد. دسترسی محدود زنان به منابع و قدرت خرید نا‌کافی، گروهی از عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وابسته به هم را ایجاد می‌کند که منجر به اجبار آنان به ایفای نقش فرعی می‌شود که نتیجه آن تحدید توسعه‌ی آنها است. اولین مرحله در جهت توانمندسازی زنان و مشارکت کامل در توسعه روستایی و راه‌برد‌های توسعه امنیت غذایی، پژوهش، تجزیه و تحلیل داده‌های متراکم جنسیتی، برای فهمیدن تفاوت نقش‌ها در تولید غذا و محصولات نقدی است.
مشکلات خانوار‌های با سر‌پرست زن در مناطق روستایی متناسب با دسترسی آنها به منابع تولیدی، متفاوت است. به رغم نقش زنان در کشورهای در حال توسعه، در تهیه و تولید غذا برای مصرف خانواده‌ها، دسترسی آنها به منابع و خدمات محدود باقی مانده است. با وجود افزایش مداوم جمعیت زنان سر‌پرستان خانوار تنها 2 درصد آنان صاحب زمین هستند. تنها تعداد کمی از زنان به نتایج تحقیق و نو‌آوری، به ویژه در حیطه محصولات غذایی دسترسی دارند. ضمن آن که در فرایند‌های اصلاحی که سبب جا‌به‌جایی یا افزایش کار می‌شود، نیز اغلب نیاز‌ها و نقش‌های زنان کشاورز نا‌دیده انگاشته می‌شود. و بسیاری از مشکلات دیگر که در این زمینه برای زنان وجود دارد.
دلایل توجه به نقش زنان در توسعه فرایند
نقش زنان در توسعه روستایی پایدار، در آسیا و اقیانوس آرام، حیاتی است. اهداف هزاره سازمان ملل تنها از طریق درک و فهم هدف توانمندسازی زنان، تحقق پذیر است و بهبود تساوی جنسیتی و توانمندسازی زنان را راه‌های موثر برای مبارزه با فقر، گرسنگی، بیماری و عامل تحریک توسعه پایدار اعلام کرده است. با این وجود زنان به رغم داشتن نقش اساسی در تولید غذای بین‌المللی، در مناطق روستایی، گروه‌های حاشیه‌ای محسوب می‌شوند. نقش زنان در روند توسعه ساده نیست. آنان علاوه بر انجام فعالیت‌هایی مانند اجتماعی کردن کودکان و اداره خانه، قدرت بار‌وری نیز دارند که در هیچ موردی در نظر گرفته نمی‌شود.
نقش زنان در کشاورزی ایران
هر چند فعالیت‌های کشاورزان در ایران از لحاظ جنسیتی و به طور متراکم و منسجم وجود ندارد، مطالعات موردی نشان می‌دهد که زنان در مراحل مختلف تولید محصول شامل کاشت، وجین کردن، کنترل آفت، درو، فر‌آوری و بازار‌یابی مشارکت دارند. بیشتر تصمیمات مربوط به غذا و دیگر محصولات را در ایران، مردان می‌گیرند، هر چند زنان نیز گاهی اوقات در تصمیمات مربوط به مازاد تولید، استفاده از درآمد محصولاتی مانند چغندر قند، حبوبات و میوه‌های باغی شرکت دارند.
هر چند محدودیت قانونی برای مالکیت زنان وجود ندارد، اما تعداد کمی از آنان صاحب زمین هستند. هنگامی که زنان بر روی زمین خود کار می‌کنند، هنجار‌های فرهنگی و اجتماعی، مانع از آن می‌شود که بتوانند آزادانه به دنبال وام باشند. با وجود نقش مهم زنان در تولید کشاورزی و کمک به درآمد خانوار، تعداد متناسبی از مروجان زن در این بخش وجود نداشت. هیچ یک از مروجان استخدام شده در سال 1382 زن و پایین‌تر از سطح کار شناسی نبوده‌اند، زیرا امکانات آموزشی همپای مردان برای زنان وجود نداشت. با این حال در چند سال اخیر تلاش‌های برای تثبیت و بر‌قراری خدمات ترویج زنان روستایی انجام شده است.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
با توجه به داده‌های آماری، با وجود کار‌های مهمی که زنان انجام می‌دهند در اکثر برنامه‌های توسعه‌ای فراموش شده اند و برای بهتر شدن جایگاه آنان اقدامی نشده است. از بارز‌ترین مشکلات موجود برای مشارکت زنان در امور مربوط به توسعه روستا، مشکلات اقتصادی و آموزشی می‌باشد. این در حالی است که نقش زنان به عنوان مربیان در خانه نیز زمینه ساز پرورش انسان‌های مفید و سازنده برای جامعه روستایی می‌باشد.بر این اساس، برنامه ریزان توسعه کشور، برای ارتقا وضعیت این گروه از جامعه، باید در نگرش‌های خود تحول ایجاد کرده و بر اساس وضعیت روستا‌ها به اصلاح ساختارهای موجود اقدام نمایند.
منابع
نویسند‌گان: عبدالعظیم آجیلی، مینا قربانی کلاهی؛ مجله: جهاد خرداد و شهریور 1387 شماره 283 و 284