انجمن مخدرات وطن

تاریخچه

در ذیحجه 1328ه.ق دسامبر1910 (یک سال بعد از مشروطه دوم) گروهی از زنان تجددطلب انجمنی به نام انجمن مخدرات وطن تشکیل دادند که در آغاز با دعوت زنان و دختران دربار و دولتمردان و فعالان سیاسی جلسات توجیهی و تبلیغی برگزار می‌کردند. اعضا و مخاطبان آن به زنان و دختران فعال سیاسی دربار، اعیان و اشراف محدود می‌شد که از آن جمله دختر سپهسالار تنکابنی همسر صدیق‌السلطنه، دختر سردار افخم و عز‌السلطنه و عزیز‌السلطنه (همسران ناصرالدین شاه) را می‌توان نام برد. ریاست این انجمن به عهده آغابیگم دختر شیخ هادی نجم‌آبادی معروف بود.

در ابتدا جلسات انجمن مخدرات وطن مورد استقبال بانوان قرار نمی‌گرفت و با وجود دعوت از عده زیادی از زنان رجال، اندکی از بانوان در جلسات حضور بهم می‌رساندند. سپس مدیر انجمن برای جذب بانوان طرحی نو اندیشید و جهت جذب بانوان به این جلسات شکل آن را به صورت مجالس جشن و سرگرمی درآورد. <ref>معتضد؛ کسروی؛ «سیاست و حرمسرا: زن در عصر قاجار»، ص148، 1379ش</ref> در این مجالس در کنار سخنرانی، نمایشنامه و برنامه‌های تفریحی و سرگرم کننده(عمدتا توسط ارمنی‌ها اجرا می‌شد) برای اولین بار در ایران، در مجلس سیاسی زنانه اقدام به برگزاری مجلس ساز و نوا و رقص (گاردن پارتی) نمودند. بنابراین این انجمن با مخالفت صریح علما و قشر مذهبی مواجه شد. برای تامین مخارج این انجمن «گاردن پارتی» مفصلی در باغ عزیزخان خواجه برپا کردند که مبلغ زیادی عایدی به دست می‌آمد. همچنین زمین مشجری نیز سپهسالار تنکابنی به آنجا هدیه کرده بود.<ref>بامداد، «زن ایرانی: از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید»، ص16، 1347ش</ref>

دیدگاه انجمن

ديدگاه‌های اين انجمن ظاهراً در قالب استقلال كشور، تقويت مشروطه و جلوگيری از نفوذ خارجيان بيان شده است كه در پی آن خواهان جلوگيری از واردات كالاهای خارجی چون شكر و كالسكه و قرض نگرفتن از بيگانگان شدند.

اقدامات و فعالیت‌ها

از اقدامات مهم آنان، مقاومت و اعتراض در برابر اولتيماتوم روسيه به ايران <ref>آفاری، «انجمنهای نیمه سری زنان در نهضت مشروطه»، ص7و25، 1377ش</ref> بود كه با سخنراني در جلوی مجلس، خواهان استقلال كشور و عدالت اجتماعی شدند. از زنان پرشور اين جمع كه اشعاری پرسوز و گداز در دفاع از مشروطه در برابر مجلس قرائت كرد، بانو زينت امين ـ دانش‌آموز مدرسه اناثيه شاه‌آباد بود.

همچنين آنان دارالايتامی تأسيس كردند كه مخارج آن با برگزاری جشنی در باغ عزيزخان خواجه، تأمين شد. اداره آن به عهده زنی ارمنی نهاده شد و برای اينكه دختران مسلمان هم به آن مدرسه بروند، وی با چادر و نقاب در آنجا حضور می‌يافت.

انجمن‌ها و گردهمايی‌های زنان در ايران از نظر ناظران خارجي فوق‌العاده قابل‌توجه بود. به همين مناسبت در سال 1285ﻫ . ش. مجله دنيای اسلام در مورد يكی از اين محافل زنان نوشت: «هر چهارشنبه خانم‌ها در اين جلسه شركت می‌نمايند. صحبت‌های زنان حول پيشرفت و تفاهم برای قوانين عمومی و اجرای آن است و به نقش زنان در پيشرفت كشور و توسعه تجارت تأكيد بسيار می‌شود.» <ref>استادملک، «حجاب و کشف حجاب در ایران»، ص94، 1367ش</ref>

منابع

• کسروی، نیلوفر، «زنان در عصر قاجار» ص 148، نشر بدرقه جاوید، 1387ش
• مرادعلی، توانا، «زن در تاریخ معاصر ایران»، ج1، نشر برگ زیتون، 1380ش
• «نگاهی كوتاه به انجمن‌های نسوان در عصر مشروطه»، در پروتال علوم انسانی، بازدید 4 اسفند 1401ش
• «دانشنامه الکترونیکی زنان»، بازدید 5اسفند 1401ش