ام ابیها: تفاوت میان نسخهها
قاسمعلی آیت (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
قاسمعلی آیت (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
==مفهومشناسی== | ==مفهومشناسی== | ||
اُمابیها، در لغت | اُمابیها، در لغت بهمعنای «مادر پدرش»، <ref>[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/246693/%d9%85%d9%86%d8%b8%d9%88%d8%b1-%d8%a7%d8%b2-%d9%84%d9%82%d8%a8-%c2%ab%d8%a7%d9%85-%d8%a7%d8%a8%db%8c%d9%87%d8%a7%c2%bb-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%ad%d8%b6%d8%b1%d8%aa-%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%d9%87(%d8%b . مکارمشیرازی، «منظور از لقب «ام ابیها» برای حضرت فاطمه»، وبسایت آیین رحمت.]</ref> کنیهای است که رسول اکرم دخترش را بدان ستوده است. امام موسی بن جعفر نیز دخترش فاطمه معصومه را امابیها، نامیده است.<ref>. مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج43، ص19.</ref> | ||
==دیدگاه اهلسنت== | ==دیدگاه اهلسنت== | ||
بهکار بردن وصف «امّابیها» از سوی پیامبر اکرم دربارۀ دخترش فاطمه رااهلسنت نیز نقل کردهاند.<ref>[http://lib.eshia.ir/40173/8/262/%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%AA . عسقلانی، الاصابة فی تمیز الصحابه، 1415ق، ج8، ص26.]</ref> از نظر | بهکار بردن وصف «امّابیها» از سوی پیامبر اکرم دربارۀ دخترش فاطمه رااهلسنت نیز نقل کردهاند.<ref>[http://lib.eshia.ir/40173/8/262/%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%AA . عسقلانی، الاصابة فی تمیز الصحابه، 1415ق، ج8، ص26.]</ref> از نظر اهلسنت، امابیها از میان کنیههای فاطمه زهرا، جایگاه والای او را نزد پیامبر خدا ترسیم میکند و از اینرو فاطمه، مادر پدرش نام گرفت.<ref>[http://www.makarem.ir/main.aspx?typeinfo=4&lid=0&mid=393306&catid=6413#_ftn54 . ابنعبدالبر، الاستیعاب فی معرفت الاصحاب، 1412ق، ج2، ص752]</ref> این کنیه زیبا، نشئت گرفته از علاقه فراوان فاطمه به پدرش است. فاطمه با وجود سنِ کم، همانند مادرش خدیجه، برای پیامبراکرم، پناهگاه و تکیهگاهی معنوی و روحی بود.<ref>[http://jtjask.blogfa.com/post/327/%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87%E2%80%8C-%D8%B1%D8%B6%DB%8C%E2%80%8C-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D8%A8%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF . عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، 1415ق، ص365.]</ref> | ||
==حکمت اعطای لقب امابیها== | ==حکمت اعطای لقب امابیها== | ||
===ایفای نقش مادری=== | ===ایفای نقش مادری=== | ||
پیامبر اسلام رنجها و مشقتهای فراوانی از جمله رحلت مادر در ششسالگی، آزار مشرکین بهویژه بعد از بعثت، جنگهای متعدد، سفرها و مهاجرتهای پیدرپی کشید، اما دخترش فاطمه، از همان خردسالی، حس دلسوزی و غمخواری و دلجویی از پدر را همانند مادری مهربان به پیامبر خدا، نثار میکرد. اگر در جنگی به پیامبر لطمه و صدمهای وارد | پیامبر اسلام رنجها و مشقتهای فراوانی از جمله رحلت مادر در ششسالگی، آزار مشرکین بهویژه بعد از بعثت، جنگهای متعدد، سفرها و مهاجرتهای پیدرپی کشید، اما دخترش فاطمه، از همان خردسالی، حس دلسوزی و غمخواری و دلجویی از پدر را همانند مادری مهربان به پیامبر خدا، نثار میکرد. اگر در جنگی به پیامبر لطمه و صدمهای وارد میشد از لحاظ جسمی و روحی مرهمی بر جراحات او بود و بر آرامش و سلامت جانش اصرار داشت. پدر با دیدن این همه مهربانی از سوی یک دختر خردسال، با شادمانی او را مادر پدرش خطاب میکرد.<ref>. بحرانی، عوالم العلوم، 1405ق، ج6، ص37.</ref> پیامبر اکرم همانطور که خود را مدیون مادرش آمنه میدانست، مدیون دخترش فاطمه نیز میدانست.<ref>. مظاهری، فاطمه دختری از آسمان، 1386ش، ص28.</ref> | ||
===ابراز محبت=== | ===ابراز محبت=== | ||
همانطور که معمولا پدر در ابراز محبت، دخترش را به «مادرم» و پسرش را به «پدرم» خطاب | همانطور که معمولا پدر در ابراز محبت، دخترش را به «مادرم» و پسرش را به «پدرم» خطاب میکند، پیامبر نیز جهت اظهار علاقه به دخترش، او را مادر بابا خطاب میکرد. فاطمه زهرا با پدرش رفتاری مادرگونه و از سر دلسوزی داشت و پیامبر نیز بسیار به دختر خود علاقهمند بود، همانند رفتار یک فرزند نسبت به مادرش. محبت و علاقه پیامبر نسبت به دخترش بهگونهای بود که دست فاطمه را میبوسید و هرگاه به سفر میرفت آخرین کسی که با او خداحافظی میکرد و در بازگشت از سفر، نخستین فردی که از او دیدار میکرد، حضرت فاطمه بود.<ref>. شهیدی، زندگانی حضرت فاطمه، 1363ش، ص40.</ref> | ||
===موقعیتی بالاتر از همسران پیامبر=== | ===موقعیتی بالاتر از همسران پیامبر=== | ||
خداوند زنان پیامبر را به کنیه «امالمؤمنین» گرامی داشت و رسول خدا، دخترش را | خداوند زنان پیامبر را به کنیه «امالمؤمنین» گرامی داشت و رسول خدا، دخترش را «امابیها» خواند تا برتری او را نسبت به همسران پیامبر نشان دهد و اعلام کند کهای زنان پیامبر اگر شما بهمنزله مادران جامعۀ مؤمنان هستید، فاطمه بهمنزله مادر پیامبر است.<ref>. رحمانیهمدانی، فاطمهالزهرا بضعه قلب المصطفی، 1413ق، ص266-267.</ref> | ||
===بنیان رسالت=== | ===بنیان رسالت=== | ||
بر اساس روایتی، اگر رسالت حضرت محمد به یک درخت تشبیه شود، | بر اساس روایتی، اگر رسالت حضرت محمد به یک درخت تشبیه شود، ساقهاش علی، ریشهاش فاطمه، میوهاش فرزندان او و شاخ و برگش شیعیان هستند. اگر ریشه درخت نباشد، درخت خشک میشود و طراوت خود را از دست میدهد. بر اساس این تشبیه، اگر فاطمه نبود، درخت اسلام سرسبزی و نشاط خود را از دست میداد.<ref>. رحمانیهمدانی، فاطمهالزهرا بضعه قلب المصطفی، 1413ق، ص204-205.</ref> | ||
===کاملکننده رسالت=== | ===کاملکننده رسالت=== | ||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
===بیان عظمت=== | ===بیان عظمت=== | ||
با توجّه به مقام معنوی پیامبر اسلام که آخرین، برترین و | با توجّه به مقام معنوی پیامبر اسلام که آخرین، برترین و کاملترین پیامبران است و به گواهی قرآن، از روی هواینفس سخن نگفته و حکیمانه به ارائه سخن میپردازد، برخیاندیشمندان مسلمان بر این باور هستند که پیامبر با استفاده از تعبیر امّابیها در مورد دخترش، وسعت و بزرگی فضیلتها و مکارم اخلاقیِ فاطمه را نشان دهد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/1496321/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87-%D8%B3-%D8%A3%D9%85%D9%91-%D8%A3%D8%A8%D9%90%D9%8A%D9%92%D9%87%D8%A7-%D9%84%D9%82%D8%A8-%D9%8A%D8%A7%D9%81/ . روحانی، «چرا فاطمه امابیها لقب یافت؟»، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | ||
===نفس کل=== | ===نفس کل=== |
نسخهٔ ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۸
ام ابیها، لقب اعطایی پیامبر اکرم به دخترش فاطمه.
اُمّ ابیها، از القاب حضرت فاطمه است که پدرش حضرت محمد، او را با این لقب یاد کرده است. محبت و دلسوزی فراوان حضرت فاطمه و ایفای نقش مادری مهربان و دلسوز برای پدر را عامل اعطای پیامبر اکرم به دخترش فاطمه دانستهاند.
مفهومشناسی
اُمابیها، در لغت بهمعنای «مادر پدرش»، <ref>. مکارمشیرازی، «منظور از لقب «ام ابیها» برای حضرت فاطمه»، وبسایت آیین رحمت.</ref> کنیهای است که رسول اکرم دخترش را بدان ستوده است. امام موسی بن جعفر نیز دخترش فاطمه معصومه را امابیها، نامیده است.<ref>. مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج43، ص19.</ref>
دیدگاه اهلسنت
بهکار بردن وصف «امّابیها» از سوی پیامبر اکرم دربارۀ دخترش فاطمه رااهلسنت نیز نقل کردهاند.<ref>. عسقلانی، الاصابة فی تمیز الصحابه، 1415ق، ج8، ص26.</ref> از نظر اهلسنت، امابیها از میان کنیههای فاطمه زهرا، جایگاه والای او را نزد پیامبر خدا ترسیم میکند و از اینرو فاطمه، مادر پدرش نام گرفت.<ref>. ابنعبدالبر، الاستیعاب فی معرفت الاصحاب، 1412ق، ج2، ص752</ref> این کنیه زیبا، نشئت گرفته از علاقه فراوان فاطمه به پدرش است. فاطمه با وجود سنِ کم، همانند مادرش خدیجه، برای پیامبراکرم، پناهگاه و تکیهگاهی معنوی و روحی بود.<ref>. عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، 1415ق، ص365.</ref>
حکمت اعطای لقب امابیها
ایفای نقش مادری
پیامبر اسلام رنجها و مشقتهای فراوانی از جمله رحلت مادر در ششسالگی، آزار مشرکین بهویژه بعد از بعثت، جنگهای متعدد، سفرها و مهاجرتهای پیدرپی کشید، اما دخترش فاطمه، از همان خردسالی، حس دلسوزی و غمخواری و دلجویی از پدر را همانند مادری مهربان به پیامبر خدا، نثار میکرد. اگر در جنگی به پیامبر لطمه و صدمهای وارد میشد از لحاظ جسمی و روحی مرهمی بر جراحات او بود و بر آرامش و سلامت جانش اصرار داشت. پدر با دیدن این همه مهربانی از سوی یک دختر خردسال، با شادمانی او را مادر پدرش خطاب میکرد.<ref>. بحرانی، عوالم العلوم، 1405ق، ج6، ص37.</ref> پیامبر اکرم همانطور که خود را مدیون مادرش آمنه میدانست، مدیون دخترش فاطمه نیز میدانست.<ref>. مظاهری، فاطمه دختری از آسمان، 1386ش، ص28.</ref>
ابراز محبت
همانطور که معمولا پدر در ابراز محبت، دخترش را به «مادرم» و پسرش را به «پدرم» خطاب میکند، پیامبر نیز جهت اظهار علاقه به دخترش، او را مادر بابا خطاب میکرد. فاطمه زهرا با پدرش رفتاری مادرگونه و از سر دلسوزی داشت و پیامبر نیز بسیار به دختر خود علاقهمند بود، همانند رفتار یک فرزند نسبت به مادرش. محبت و علاقه پیامبر نسبت به دخترش بهگونهای بود که دست فاطمه را میبوسید و هرگاه به سفر میرفت آخرین کسی که با او خداحافظی میکرد و در بازگشت از سفر، نخستین فردی که از او دیدار میکرد، حضرت فاطمه بود.<ref>. شهیدی، زندگانی حضرت فاطمه، 1363ش، ص40.</ref>
موقعیتی بالاتر از همسران پیامبر
خداوند زنان پیامبر را به کنیه «امالمؤمنین» گرامی داشت و رسول خدا، دخترش را «امابیها» خواند تا برتری او را نسبت به همسران پیامبر نشان دهد و اعلام کند کهای زنان پیامبر اگر شما بهمنزله مادران جامعۀ مؤمنان هستید، فاطمه بهمنزله مادر پیامبر است.<ref>. رحمانیهمدانی، فاطمهالزهرا بضعه قلب المصطفی، 1413ق، ص266-267.</ref>
بنیان رسالت
بر اساس روایتی، اگر رسالت حضرت محمد به یک درخت تشبیه شود، ساقهاش علی، ریشهاش فاطمه، میوهاش فرزندان او و شاخ و برگش شیعیان هستند. اگر ریشه درخت نباشد، درخت خشک میشود و طراوت خود را از دست میدهد. بر اساس این تشبیه، اگر فاطمه نبود، درخت اسلام سرسبزی و نشاط خود را از دست میداد.<ref>. رحمانیهمدانی، فاطمهالزهرا بضعه قلب المصطفی، 1413ق، ص204-205.</ref>
کاملکننده رسالت
از دیدگاه آیتالله بهاءالدینی، «امابیها» امّ تربیتی و از جهت وجودی، ضامن بقای نسل است. بدین شکل که مادر ایجاد کننده فرزند است و در رحم خود او را رشد و پرورش داده و باعث وجود و هویت برای او میشود. امامان باعث تداوم راه پیامبر اکرم میشوند که هدایتگری و تعالی بخشیدن به انسان است. امامان، ضامن بقای وجودی پیامبر هستند و از اینرو پیامبر ادامه حیات معنوی خود را از دخترش فاطمه دانسته و او را «امابیها»؛ خواند. از این منظر، اگر فاطمه نبود مسیر هدایت دینی ناقص مانده و شریعت اسلام کامل نمیشد و به نتیجه نمیرسید.<ref>. جواهری، «نگاهی نو به معنایام ابیها»، وبسایت پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.</ref>
بیان عظمت
با توجّه به مقام معنوی پیامبر اسلام که آخرین، برترین و کاملترین پیامبران است و به گواهی قرآن، از روی هواینفس سخن نگفته و حکیمانه به ارائه سخن میپردازد، برخیاندیشمندان مسلمان بر این باور هستند که پیامبر با استفاده از تعبیر امّابیها در مورد دخترش، وسعت و بزرگی فضیلتها و مکارم اخلاقیِ فاطمه را نشان دهد.<ref>. روحانی، «چرا فاطمه امابیها لقب یافت؟»، خبرگزاری شفقنا.</ref>
نفس کل
گاهی در اصطلاحات عرفانی، از واژه «اب» بهمعنای پدر و از واژه «ام» بهمعنای مادر تعبیر به عقل کُل و نفس کُل شده است تا روشن شود که همه موجودات از والدین به وجود آمده و منشا وجودی موجودات هستند.<ref>. حسنزاده آملی، شرح فصل حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه، 1379ش، ص144ش.</ref> بر این اساس علامه حسنزاده در غزلی چنین سروده است: <ref>. حسنزاده آملی، دیوان اشعار، 1377ش، ص208</ref>
<templatestyles src="نستعلیق/styles.css"/>
کیست مانند تو فرزند کریم الابوین | نفس کل مادری و عقل کل او را پدری |
پانویس
منابع
- ابنعبدالبر، یوسف، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بیروت، دارالجیل، 1412ق.
- بحرانیاصفهانی، عبدالله، عوالم العلوم، قم، مدرسه الامام المهدی، 1405ق.
- جواهری، سیدمحمدحسن، «نگاهی نو به معنایام ابیها»، وبسایت پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1401ش.
- حسنزاده آملی، حسن، دیوان اشعار، تهران، رجاء، 1377ش.
- حسنزاده آملی، حسن، شرح فصل حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه، قم، طوبی، 1379ش.
- رحمانیهمدانی، احمد، «فاطمهالزهرا بضعه قلب مصطفی»، 1413ق.
- روحانی، سید محمدصادق، «چرا فاطمه امابیها لقب یافت؟»، وبسایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 2 دی 1401ش.
- شهیدی، جعفر، زندگانی حضرت فاطمه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1363ش.
- عسقلانی، احمد، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
- مظاهری، حسین، فاطمه دختری از آسمان، اصفهان، شهید فهمیده، 1386ش.
- مکارمشیرازی، «منظور از لقب «ام ابیها» برای حضرت فاطمه»، وبسایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: 2 تیر 1403ش.