شهناز آزاد

{{#invoke:Infobox|infobox}}

شهناز رشدیه (شهناز آزاد) (۱۲۸۰–۱۳۴۰) روزنامه‌نگار و یکی از پیشگامان جنبش زنان در ایران بود. او سردبیری نامه بانوان را برعهده داشت. این نشریه خواسته‌هایی همچون رفع حجاب، استقلال اقتصادی زنان، جلوگیری از ازدواج دختران زیر ۱۵ سال و آزادی زنان داشت.

زندگی‌نامه

شهناز آزاد (رشدیه) در سال 1280 در خانواده‌ای فرهنگی و طبقه متوسط رو به بالا از اهالی تبریز زاده شد. پدرش میرزا حسن رشدیه از بنیان‌گذاران آموزش مدرن در ایران بود. قبل از اينكه به فعاليت‌ها و اقدامات شهناز آزاد بپردازيم، بايد ذكر كنيم كـه وي تحـت تـأثير پـدرش، ميرزا حسن رشديه، و همسرش، ابوالقاسم آزاد مراغه‌ای، قرار گرفت. رشديه به خوانـدن روزنامـه‌هـايي كه در اين دوره منتشر می‌شد بسيار شايق بود و آنها را مكرر می‌خواند و با اوضاع جهـان كـم وبـيش آشنا می‌شد و فكرهاى تازهاى از مغزش می‌گذشت. ازاين‌رو، ايـن آگـاهي بـه فرزنـدان و بـه‌خصـوص شهناز هم انتقال پيدا می‌كرد.<ref>بهشتی‌سرشت محسن، پریوش ، محسن، مقاله بررسي مطالبات اجتماعي و فرهنگي زنان در مطبوعات عصر قاجار،ص 329 </ref>

شهناز روزنامه‌نگاری را از پدر و همسرش ابوالقاسم آزاد مراغه‌ای آموخته و یکی از پیشگامان جنبش زنان در ایران شد. شهناز آزاد به کمک همسرش در سال 1299 نشریه «نامه بانوان» را منتشر کرد که نامه بانوان چهارمین نشریه تخصصی زنان بود.<ref>دانش‌نامه الکترونیکی زنان صفحه شهناز آزاد</ref>

فعالیت‌ها

از سال ۱۲۹۳ به بعد، شاهد فعالیت‌ انجمن‌ها و نشریاتی هستیم که به صورتی صریح‌تر و رادیکال‌تر در رابطه با حقوق زنان فعالیت می‌کنند و خواسته‌هایی همچون رفع حجاب، استقلال اقتصادی زنان، جلوگیری از ازدواج دختران زیر ۱۵ سال و آزادی زنان دارند. شهناز آزاد و همسرش ابوالقاسم آزاد از جمله فعالان این دوره بودند که با تشکیل «گروه بانوان و بانوئیان ایران» در سال ۱۲۹۳ به صراحت دفاع از حقوق زنان را سرلوحه‌ی کار خود قرار داده بودند. در مرام‌نامه‌ی این انجمن آمده بود: «از آن‌جایی که ایران از هر جهت در آتش بی‌علمی می‌سوزد، و تعلیم و تربیت باید از مادران آغاز شود، و تمام خرابی‌های خانوادگی و اقتصادی و ادبی و اجتماعی و حتی سیاسی ایران از روگیری زنان است که مانع از دخول در اجتماعات می‌باشد، لهذا گروه بانوان و بانوائیان از سنه‌ی ۱۲۹۳ شمسی تأسیس یافته و تا حال که ۱۳۰۴ می‌باشد تهران و سایر ایالات و ولایات را کمابیش به این موضوع حیاتی متوجه ساخته است …»<ref>برای مطالعه‌ی بیشتر در این زمینه، نگاه کنید به: فروغ عزیزی، «مادران من کیستند: شهناز آزاد (رشدیه)»، ۲۱ خرداد ۹۳، وبسایت بیدارزنی</ref>

شهناز آزاد همچنین در سال ۱۲۹۹، هنگامی که ۱۹ سال بیشتر نداشت، نشریه‌ی نامه‌ی بانوان<ref>تمام شماره‌های منتشرشده از نشریه‌ی نامه‌ی‌ بانوان را در وبسایت زنان در دوران قاجار می‌توانید بخوانید</ref> را در تهران منتشر کرد،‌ نشریه‌ای که فقط نوشته‌های زنان را منتشر می‌کرد و، با نوشتن این که «این روزنامه براى بیدارى و رستگارى زنان بیچاره و ستمکش ایران است»، خط و مشی فمینیستی‌اش را از آغاز مشخص کرده بود.<ref>غلامرضا سلامی و افسانه نجم ‌آبادی، نهضت نسوان شرق، ۱۳۸۴، تهران، انتشارات شیرازه، صص. ۲۸۷-۲۹۶</ref> نامه بانوان سه روز پس از انتشار اولین شماره و به دلیل مقاله «حجاب خرافه و موهومات و حصار سنت، جلوی دیدگان زنان و مردان را در این کشور سد کرده‌ است» توقیف شد. سپس با این شرط که در شماره بعدی بنویسد منظور از حجاب در این جمله، حجاب زنان نیست، اجازه انتشار مجدد یافت. در دو شمارهٔ اول شعر «کفن سیاه» از میرزاده عشقی منتشر شده بود اما شهناز آزاد، سردبیر، در شمارهٔ سوم مدعی شد که منظورش از «حجاب»، «حجاب خرافه و جهل» بوده‌ است و نه چادر و روبنده.انتشار نامه‌ی بانوان پس از ۱۱ ماه به دلیل مشکلات مالی متوقف شد.<ref>دانش‌نامه الکترونیکی زنان</ref>

پس از آن شهناز آزاد و ابوالقاسم آزاد در سال ۱۳۰۲ «مجمع کشف حجاب» را در راستای فعالیت‌های پیشین‌شان در رابطه با مخالفت با حجاب راه‌اندازی کردند. این مجمع اما بیشتر از یک سال دوام نیاورد. فعالیت در مخالفت با حجاب در آن سال‌ها نیز یکی از خطوط قرمز حکومت بود، و راه‌اندازی این مجمع منجر به بازداشت و تبعید ابوالقاسم آزاد و تعطیلی «مجمع کشف حجاب» شد.<ref>غلامرضا سلامی و افسانه نجم ‌آبادی، نهضت نسوان شرق، ۱۳۸۴، تهران، انتشارات شیرازه، صص. ۲۸۷-۲۹۶</ref> اما ابوالقاسم آزاد، که دل در گرویِ ارتقای وضعیت زنان داشت، ناامید نشد و در بهمن ۱۳۰۴ «جمعیت همدلان» را راه‌اندازی کرد. «مجاهدت و فداکاری تام و تمام در تزیید جمعیت عملی و تهیه‌ی سایر وسایل آزادی حقوق زنان ایران» بند نخستِ مرام‌نامه‌ی این جمعیت بود. شهناز و ابوالقاسم آزاد، فخرآفاق پارسا، نصرت مشیری، و عصمت‌الملوک شریفی از اعضای جمعیت «جمعیت نسوان‌ وطن‌خواه»، از جمله هشت تنی بودند که امضای آن‌ها در پای مرام‌نامه‌ی این جمعیت دیده می‌شد.<ref>اساس‌نامه‌ی «جمعیت همدلان»، وبسایت زنان در دوران قاجار</ref>

از اقدامات دیگر شهناز آزاد تأسیس دبستان دخترانه ستاره و کودکستان شهناز در سال 1330 بود.<ref>دانش نامه الکترونیکی زنان</ref> شهناز آزاد در ۶۰ سالگی در سال ۱۳۴۰ درگذشت.<ref>ویکی پدیا صفحه شهناز آزاد</ref>

منابع

• فمینیست‌های مشروطه‌خواه، پایه‌گذاران جنبش زنان در ایران، مریم حسین خواه، سایت آزادی و عدالت اجتماعی برای ایران
• دانش‌نامه الکترونیکی زنان
• ویکی پدیا
• ایران وایر
• بهشتی‌سرشت محسن، پریوش ، محسن، مقاله بررسي مطالبات اجتماعی و فرهنگی زنان در مطبوعات عصر قاجار،زن در فرهنگ و هنر، دوره 7 ،شماره 3 ،پاييز 1394 :327ـ341