حیا: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''<big>حیا</big>''': شرم از انجام عمل ناشایست در حضور دیگری. | '''<big>حیا</big>''': شرم از انجام عمل ناشایست در حضور دیگری. | ||
== | خجلشدن انسان از ظهور زشتیهای خود، ریشه در سرشت انسان دارد و احساسی همگانی است که حفظ و عدم حفظ آن آثار روانی و اجتماعی بسیاری را بهدنبال دارد. این احساس در زنان بهدلیل خلقت ویژه آنها بیشتر از مردان است. | ||
واژه عربی «حیاء» بهمعنای خودداری از | |||
== مفهومشناسی == | |||
واژه عربی «حیاء» بهمعنای خودداری از زشتیها<ref>[https://lib.eshia.ir/15362/1/140 . اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل واژه حیی. طریحی النجفی، مجمع البحرین، ذیل واژه ح ی ی.]</ref> در زبان فارسی با واژگان شرم و آزرم یاد میشود. حیا در اصطلاح علم اخلاق، ملکهای نفسانی است که موجب انقباض نفس از فعل قبیح و انزجار از کار خلاف ادب، به جهت ترس از سرزنش مردم، میشود.<ref>. پسندیده و عبدی، بررسی و تحلیل روایات مکارم الاخلاق، 1394ش، ص142.</ref> حیا در فهم عمومی، حالت خجالتی است که هنگام آشکار شدن نقص یا عیب نزد مردم، ظاهر میشود.<ref>. مصباح یزدی، پندهای امام صادق برای رهجویان صادق، 1392ش، ص293.</ref> | |||
==خاستگاه== | ==خاستگاه== | ||
دوستداشتن خود از منظر علم اخلاق، یکی از امیال انسان است که امیال دیگری مثل کمالخواهی، به آن بازمیگردد. کمالخواهی به | دوستداشتن خود از منظر علم اخلاق، یکی از امیال انسان است که امیال دیگری مثل کمالخواهی، به آن بازمیگردد. کمالخواهی به صورتهای مختلفی چون میل به احترام و حفظ حرمت در رفتارهای انسان قابل مشاهده است.<ref>. مصباح یزدی، اخلاق در قرآن، 1394ش، ج2، ص58-46.</ref> تمایل انسان به پوشاندن عیوب خود از دیگران، ریشه در حفظ حرمت خویش دارد و از ظهور عیوبی که موجب خجالتزدگی او در برابر دیگران میشود، خودداری میکند.<ref>. مصباح یزدی، پندهای امام صادق برای رهجویان صادق، 1392ش، ص293.</ref> بر اساس آموزههای اسلام، حیاء بهصورت فطری در زن و مرد وجود دارد؛ اما این ویژگی در جنس زنان قویتر از مردان است.<ref>[https://hadith.inoor.ir/fa/hadith/324704/translate . فتال نیشابوری، روضۀ الواعظین، بیتا، ج2، ص460.]</ref> خداوند نحوه بروز یا ارضاء میل به کمال را درون زنان متفاوت از مردان خلق کرده و تصاحب دلها به زنان تعلق گرفته است و زنها در کشمکش قدرت از ابزار خودنمایی و جلوهگری بهره میگیرند.<ref>. مطهری، مسئله حجاب، 1390ش، ص81.</ref> یکی از مشغلههای دائم هر زن این است که خود را بیاراید و زیبایی خود را به دیگران خصوصاً مردان نشان دهد تا در دام عشق او گرفتار شوند.<ref>[https://mtr.jz.ac.ir/article_181670.html . پوراصغر، «جایگاه حیاء در فعالیت اجتماعی زنان از منظراندیشه اسلامی»، 1400ش، ص126.]</ref> ابزار زنانۀ دیگر، سختی دسترسی به آنها است و از این طریق، مقام و موقعیت خود را بالا میبرند.<ref>. مطهری، مسئله حجاب، 1390ش، ص64.</ref> در این چارچوب، حیای زنانه قویتر از حیا در مردان است. دین اسلام نیز بر اساس این ویژگی سرشتی، انتظارات و نقشهای جنسیتی زنان را تعریف میکند و از این طریق، کرامت زنان را تضمین کرده و به آنها جایگاه والایی داده است.<ref>. خمینی، صحیفه امام، 1368ش، ص299-301.</ref> | ||
==حیا در دوران بلوغ== | ==حیا در دوران بلوغ== | ||
از نگاه روانشناسی، تطورات جسمی دوران بلوغ، عامل درونی حیا را به نمایش | از نگاه روانشناسی، تطورات جسمی دوران بلوغ، عامل درونی حیا را به نمایش میگذارد. در این زمینه بین پسران و دختران تفاوت بسیاری است، از جمله اینکه دختر در سن بلوغ متانت بیشتری دارد و درنهایت رشد و وقار زندگی میکند؛ درحالیکه مدت زیادی نیاز است تا پسرها به این مرحله برسند. دختران در این سن، نوعی از شرم و تامل در حرکات و رفتارها را تجربه میکنند و به تنهایی و انفراد میل بیشتری دارند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/531377/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 . احمدی و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، 1401ش، ص100.]</ref> | ||
==عوامل مؤثر بر حیاء== | ==عوامل مؤثر بر حیاء== | ||
# احساس وجود ناظر: توجه انسان به حضور خویش، دیگران، خداوند و ملائکه، هنگام ارتکاب هر عمل، عامل پرهیز از گناه و شرم از انجام آن است.<ref>. پسندیده، غنچههای شرم، نگاهی نو به مفهوم حیاء، 1392ش، ص13.</ref> | #احساس وجود ناظر: توجه انسان به حضور خویش، دیگران، خداوند و ملائکه، هنگام ارتکاب هر عمل، عامل پرهیز از گناه و شرم از انجام آن است.<ref>. پسندیده، غنچههای شرم، نگاهی نو به مفهوم حیاء، 1392ش، ص13.</ref> | ||
# تنهایی و خلوت: انسانِ تنها، به انجام رفتارهای زشت | #تنهایی و خلوت: انسانِ تنها، به انجام رفتارهای زشت نزدیکتر است و شیطان نیز چنین شخصی را بیشتر وسوسه خواهد کرد.<ref>. پسندیده، غنچههای شرم، نگاهی نو به مفهوم حیاء، 1392ش، ص24.</ref> امروزه تبدیل خانوادههای گسترده به هستهای، گسترش حوزه خصوصی افراد در دو بعد فیزیکی و روانی و نیز دسترسی آسان به اینترنت، در ایجاد و تشدید موقعیت تنهایی و خلوت مؤثر هستند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.]</ref> | ||
# گمنامی: انسان در موقعیت ناشناسبودن از انجام رفتارهای زشت پرهیزی ندارد. از جمله عوامل مؤثر در | #گمنامی: انسان در موقعیت ناشناسبودن از انجام رفتارهای زشت پرهیزی ندارد. از جمله عوامل مؤثر در شکلگیری چنین احساسی، مهاجرت است که موجب تضعیف تعهد اجتماعی میشود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.]</ref> | ||
==آثار حیا== | ==آثار حیا== | ||
===آثار روانی=== | ===آثار روانی=== | ||
# کرامت نفس: با وجود حیا، رفتار زشت بهدلیل | #کرامت نفس: با وجود حیا، رفتار زشت بهدلیل خدشهدار شدن شخصیت، ترک میشود. حیاء ریشه در آزادگی انسان دارد و موجب ازدیاد کرامت نفس خواهد شد.<ref>. بانکی پور فرد، حیاء، 1389ش، ص41.</ref> | ||
# امنیت روانی: حیاء | #امنیت روانی: حیاء بهعنوان تنظیمگر درونی، مانع از جلوهگری نامشروع زنان است و آرامش آنها را حفظ میکند.<ref>. مطهری، مسئله حجاب، 1390ش، ص77. [https://marifat.nashriyat.ir/node/1977 رجبی، «حیاء و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، وبسایت معرفت.]</ref> | ||
===آثار اجتماعی=== | ===آثار اجتماعی=== | ||
# کاهش | #کاهش آسیبهای اجتماعی: شناخت افراد از یکدیگر عامل مؤثری در پرهیز از زشتیها است.<ref>. پسندیده، غنچههای شرم، نگاهی نو به مفهوم حیاء، 1392ش، ص29.</ref> | ||
# خوشنامی: افراد با حیاء از مشهور شدن به عیب و نقص پرهیز | #خوشنامی: افراد با حیاء از مشهور شدن به عیب و نقص پرهیز میکنند.<ref>. بانکیپور فرد، حیاء، 1389ش، ص40.</ref> | ||
# گسترش عفت و پاکدامنی: استمرار حیاء عامل مؤثری در جلوگیری از | #گسترش عفت و پاکدامنی: استمرار حیاء عامل مؤثری در جلوگیری از گرایشهای حرام بهویژه در زمینههای جنسی است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/531377/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 . احمدی و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، 1401ش، ص97.]</ref> | ||
# ظاهر شدن | #ظاهر شدن نیکیها: ترس از سرزنش و ملامت دیگران انگیزهای برای انجام اعمال نیک است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/531377/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 . احمدی و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، 1401ش، ص98.]</ref> | ||
# تحکیم خانواده: در روایات، بیحیایی زمینهساز خیانت دانسته شده که عامل سستی بنیاد خانواده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/306061/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B9%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D9%88%D9%87%D8%B1 . حسینزاده، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، 1389ش، ص122.]</ref> | #تحکیم خانواده: در روایات، بیحیایی زمینهساز خیانت دانسته شده که عامل سستی بنیاد خانواده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/306061/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B9%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D9%88%D9%87%D8%B1 . حسینزاده، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، 1389ش، ص122.]</ref> | ||
==راهکارهای تقویت حیا== | ==راهکارهای تقویت حیا== | ||
===در خانواده=== | ===در خانواده=== | ||
# توجه به تمایلات جنسی همسر: ارضا نیاز جنسی همسر در خانواده، عامل حفظ و ارتقای حیای زوجین است و عدم ارضای آن در خانواده موجب تقاضای آن در بیرون از خانواده خواهد شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص76.]</ref> | #توجه به تمایلات جنسی همسر: ارضا نیاز جنسی همسر در خانواده، عامل حفظ و ارتقای حیای زوجین است و عدم ارضای آن در خانواده موجب تقاضای آن در بیرون از خانواده خواهد شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص76.]</ref> | ||
# رعایت حدود شرعی روابط با نامحرم؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص77.]</ref> | #رعایت حدود شرعی روابط با نامحرم؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص77.]</ref> | ||
# پاکیزگی و آراستگی ظاهر زوجین؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/306061/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B9%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D9%88%D9%87%D8%B1 . حسینزاده، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، 1389ش، ص124.]</ref> | #پاکیزگی و آراستگی ظاهر زوجین؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/306061/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B9%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D9%88%D9%87%D8%B1 . حسینزاده، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، 1389ش، ص124.]</ref> | ||
# پرهیز از بیان اوصاف زنی نزد شوهر و یا مرد دیگری که سبب فریفتگی شود؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص83.]</ref> | #پرهیز از بیان اوصاف زنی نزد شوهر و یا مرد دیگری که سبب فریفتگی شود؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص83.]</ref> | ||
# مراقبتهای جنسی دربارۀ فرزندان که شامل موارد زیر است: | #مراقبتهای جنسی دربارۀ فرزندان که شامل موارد زیر است: | ||
* پرهیز از رابطه جنسی والدین در حضور فرزندان حتی در زمان شیرخوارگی؛ | *پرهیز از رابطه جنسی والدین در حضور فرزندان حتی در زمان شیرخوارگی؛ | ||
* پیشگیری از رفتارهای تحریککننده جنسی در خانواده نظیر لمساندام تناسلی؛ | *پیشگیری از رفتارهای تحریککننده جنسی در خانواده نظیر لمساندام تناسلی؛ | ||
* جداسازی بستر خواب فرزندان در سن مناسب؛ | *جداسازی بستر خواب فرزندان در سن مناسب؛ | ||
* اجازه گرفتن از والدین برای ورود به اتاق آنها؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.]</ref> | *اجازه گرفتن از والدین برای ورود به اتاق آنها؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.]</ref> | ||
* پوشش نامناسب مادر و پدر در برابر کودکان برای پرهیز از برانگیختگی حس جنسی کودکان؛ | *پوشش نامناسب مادر و پدر در برابر کودکان برای پرهیز از برانگیختگی حس جنسی کودکان؛ | ||
* رعایت حدود برادری و خواهری بهخصوص با ورود به سن بلوغ؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص78.]</ref> | *رعایت حدود برادری و خواهری بهخصوص با ورود به سن بلوغ؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص78.]</ref> | ||
* فراهمکردن زمینه ازدواج بهنگام فرزندان.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص79.]</ref> | *فراهمکردن زمینه ازدواج بهنگام فرزندان.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص79.]</ref> | ||
===در اجتماع=== | ===در اجتماع=== | ||
# رعایت پوشش مناسب برای زنان و مردان؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص79.]</ref> | #رعایت پوشش مناسب برای زنان و مردان؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص79.]</ref> | ||
# پرهیز از | #پرهیز از نگاههای هوسآلود؛ <ref>. [https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص80.]</ref> | ||
# پرهیز از خودآرایی و تبرج؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص81.</ref> | #پرهیز از خودآرایی و تبرج؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص81.</ref> | ||
# پرهیز از هرگونه رفتار و حرکتی که موجب آشکار شدن | #پرهیز از هرگونه رفتار و حرکتی که موجب آشکار شدن زینتهای طبیعی و ظاهری در برابر نامحرم شود؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/339411/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص82.]</ref> | ||
# پرهیز از اختلاط با نامحرمان و محدود کردن روابط زن و مرد نامحرم به میزان ضرورت؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.]</ref> | #پرهیز از اختلاط با نامحرمان و محدود کردن روابط زن و مرد نامحرم به میزان ضرورت؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.]</ref> | ||
# تقویت جایگاه نظارت فرد بر خود و نظارت خدا بر فرد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش]</ref> | #تقویت جایگاه نظارت فرد بر خود و نظارت خدا بر فرد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/112110/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7#:~:text=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF% . قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* قرآن. | *قرآن. | ||
* احمدی، خدیجه و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، شماره 34، اردیبهشت 1401ش. | *احمدی، خدیجه و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، شماره 34، اردیبهشت 1401ش. | ||
* بانکیپور فرد، امیرحسین، حیاء، اصفهان، حدیث راه عشق، 1389ش. | *بانکیپور فرد، امیرحسین، حیاء، اصفهان، حدیث راه عشق، 1389ش. | ||
* پسندیده، عباس و عبدی، حمزه، بررسی و تحلیل روایات مکارم الاخلاق، قم، دارالحدیث، 1394ش. | *پسندیده، عباس و عبدی، حمزه، بررسی و تحلیل روایات مکارم الاخلاق، قم، دارالحدیث، 1394ش. | ||
* پسندیده، عباس، غنچههای شرم: نگاهی نو به مفهوم حیاء، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1392ش. | *پسندیده، عباس، غنچههای شرم: نگاهی نو به مفهوم حیاء، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1392ش. | ||
* پوراصغر، مرضیه، «جایگاه حیاء در فعالیت اجتماعی زنان از منظراندیشه اسلامی»، نشریه مطالعات تربیتی و روانشناختی خانواده، شماره 5، پاییز و زمستان 1400ش. | *پوراصغر، مرضیه، «جایگاه حیاء در فعالیت اجتماعی زنان از منظراندیشه اسلامی»، نشریه مطالعات تربیتی و روانشناختی خانواده، شماره 5، پاییز و زمستان 1400ش. | ||
* جوکار، محبوبه، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، نشریه معرفت، شماره 186، 1392ش. | *جوکار، محبوبه، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، نشریه معرفت، شماره 186، 1392ش. | ||
* حسینزاده، علی، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، نشریه معرفت اخلاقی، شماره 2، 1389ش. | *حسینزاده، علی، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، نشریه معرفت اخلاقی، شماره 2، 1389ش. | ||
* خمینی، روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1368ش. | *خمینی، روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1368ش. | ||
* راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین، المفردات فی غریب القرآن، تهران، الکتاب، چاپ دوم، 1404ق. | *راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین، المفردات فی غریب القرآن، تهران، الکتاب، چاپ دوم، 1404ق. | ||
* رجبی، عباس، «حیاء و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، نشریه معرفت، شماره 87، 1383ش. | *رجبی، عباس، «حیاء و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، نشریه معرفت، شماره 87، 1383ش. | ||
* شریف الرضی، نهجالبلاغه، قم، موسسه دارالهجره، بیتا. | *شریف الرضی، نهجالبلاغه، قم، موسسه دارالهجره، بیتا. | ||
* طریحی النجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، محقق احمد الحسینی، تهران، مرتضوی، 1362ش. | *طریحی النجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، محقق احمد الحسینی، تهران، مرتضوی، 1362ش. | ||
* فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضۀالواعظین، بیجا، بینا، بیتا. | *فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضۀالواعظین، بیجا، بینا، بیتا. | ||
* قاسمی،هاجرالسادات، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، مجله حوراء، شماره 35، 1388ش. | *قاسمی،هاجرالسادات، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، مجله حوراء، شماره 35، 1388ش. | ||
* مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، تحقیق محمدحسین اسکندری، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391ش. | *مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، تحقیق محمدحسین اسکندری، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391ش. | ||
* مصباح یزدی، محمدتقی، پندهای امام صادق برای رهجویان صادق، تدوین محمدمهدی نادری قمی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، 1391ش. | *مصباح یزدی، محمدتقی، پندهای امام صادق برای رهجویان صادق، تدوین محمدمهدی نادری قمی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، 1391ش. | ||
* مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، قم، صدرا، 1390ش. | *مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، قم، صدرا، 1390ش. | ||
[[رده: ویکیجنسیت]] | [[رده: ویکیجنسیت]] |
نسخهٔ ۲۶ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۴
حیا: شرم از انجام عمل ناشایست در حضور دیگری.
خجلشدن انسان از ظهور زشتیهای خود، ریشه در سرشت انسان دارد و احساسی همگانی است که حفظ و عدم حفظ آن آثار روانی و اجتماعی بسیاری را بهدنبال دارد. این احساس در زنان بهدلیل خلقت ویژه آنها بیشتر از مردان است.
مفهومشناسی
واژه عربی «حیاء» بهمعنای خودداری از زشتیها<ref>. اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل واژه حیی. طریحی النجفی، مجمع البحرین، ذیل واژه ح ی ی.</ref> در زبان فارسی با واژگان شرم و آزرم یاد میشود. حیا در اصطلاح علم اخلاق، ملکهای نفسانی است که موجب انقباض نفس از فعل قبیح و انزجار از کار خلاف ادب، به جهت ترس از سرزنش مردم، میشود.<ref>. پسندیده و عبدی، بررسی و تحلیل روایات مکارم الاخلاق، 1394ش، ص142.</ref> حیا در فهم عمومی، حالت خجالتی است که هنگام آشکار شدن نقص یا عیب نزد مردم، ظاهر میشود.<ref>. مصباح یزدی، پندهای امام صادق برای رهجویان صادق، 1392ش، ص293.</ref>
خاستگاه
دوستداشتن خود از منظر علم اخلاق، یکی از امیال انسان است که امیال دیگری مثل کمالخواهی، به آن بازمیگردد. کمالخواهی به صورتهای مختلفی چون میل به احترام و حفظ حرمت در رفتارهای انسان قابل مشاهده است.<ref>. مصباح یزدی، اخلاق در قرآن، 1394ش، ج2، ص58-46.</ref> تمایل انسان به پوشاندن عیوب خود از دیگران، ریشه در حفظ حرمت خویش دارد و از ظهور عیوبی که موجب خجالتزدگی او در برابر دیگران میشود، خودداری میکند.<ref>. مصباح یزدی، پندهای امام صادق برای رهجویان صادق، 1392ش، ص293.</ref> بر اساس آموزههای اسلام، حیاء بهصورت فطری در زن و مرد وجود دارد؛ اما این ویژگی در جنس زنان قویتر از مردان است.<ref>. فتال نیشابوری، روضۀ الواعظین، بیتا، ج2، ص460.</ref> خداوند نحوه بروز یا ارضاء میل به کمال را درون زنان متفاوت از مردان خلق کرده و تصاحب دلها به زنان تعلق گرفته است و زنها در کشمکش قدرت از ابزار خودنمایی و جلوهگری بهره میگیرند.<ref>. مطهری، مسئله حجاب، 1390ش، ص81.</ref> یکی از مشغلههای دائم هر زن این است که خود را بیاراید و زیبایی خود را به دیگران خصوصاً مردان نشان دهد تا در دام عشق او گرفتار شوند.<ref>. پوراصغر، «جایگاه حیاء در فعالیت اجتماعی زنان از منظراندیشه اسلامی»، 1400ش، ص126.</ref> ابزار زنانۀ دیگر، سختی دسترسی به آنها است و از این طریق، مقام و موقعیت خود را بالا میبرند.<ref>. مطهری، مسئله حجاب، 1390ش، ص64.</ref> در این چارچوب، حیای زنانه قویتر از حیا در مردان است. دین اسلام نیز بر اساس این ویژگی سرشتی، انتظارات و نقشهای جنسیتی زنان را تعریف میکند و از این طریق، کرامت زنان را تضمین کرده و به آنها جایگاه والایی داده است.<ref>. خمینی، صحیفه امام، 1368ش، ص299-301.</ref>
حیا در دوران بلوغ
از نگاه روانشناسی، تطورات جسمی دوران بلوغ، عامل درونی حیا را به نمایش میگذارد. در این زمینه بین پسران و دختران تفاوت بسیاری است، از جمله اینکه دختر در سن بلوغ متانت بیشتری دارد و درنهایت رشد و وقار زندگی میکند؛ درحالیکه مدت زیادی نیاز است تا پسرها به این مرحله برسند. دختران در این سن، نوعی از شرم و تامل در حرکات و رفتارها را تجربه میکنند و به تنهایی و انفراد میل بیشتری دارند.<ref>. احمدی و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، 1401ش، ص100.</ref>
عوامل مؤثر بر حیاء
- احساس وجود ناظر: توجه انسان به حضور خویش، دیگران، خداوند و ملائکه، هنگام ارتکاب هر عمل، عامل پرهیز از گناه و شرم از انجام آن است.<ref>. پسندیده، غنچههای شرم، نگاهی نو به مفهوم حیاء، 1392ش، ص13.</ref>
- تنهایی و خلوت: انسانِ تنها، به انجام رفتارهای زشت نزدیکتر است و شیطان نیز چنین شخصی را بیشتر وسوسه خواهد کرد.<ref>. پسندیده، غنچههای شرم، نگاهی نو به مفهوم حیاء، 1392ش، ص24.</ref> امروزه تبدیل خانوادههای گسترده به هستهای، گسترش حوزه خصوصی افراد در دو بعد فیزیکی و روانی و نیز دسترسی آسان به اینترنت، در ایجاد و تشدید موقعیت تنهایی و خلوت مؤثر هستند.<ref>. قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.</ref>
- گمنامی: انسان در موقعیت ناشناسبودن از انجام رفتارهای زشت پرهیزی ندارد. از جمله عوامل مؤثر در شکلگیری چنین احساسی، مهاجرت است که موجب تضعیف تعهد اجتماعی میشود.<ref>. قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.</ref>
آثار حیا
آثار روانی
- کرامت نفس: با وجود حیا، رفتار زشت بهدلیل خدشهدار شدن شخصیت، ترک میشود. حیاء ریشه در آزادگی انسان دارد و موجب ازدیاد کرامت نفس خواهد شد.<ref>. بانکی پور فرد، حیاء، 1389ش، ص41.</ref>
- امنیت روانی: حیاء بهعنوان تنظیمگر درونی، مانع از جلوهگری نامشروع زنان است و آرامش آنها را حفظ میکند.<ref>. مطهری، مسئله حجاب، 1390ش، ص77. رجبی، «حیاء و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، وبسایت معرفت.</ref>
آثار اجتماعی
- کاهش آسیبهای اجتماعی: شناخت افراد از یکدیگر عامل مؤثری در پرهیز از زشتیها است.<ref>. پسندیده، غنچههای شرم، نگاهی نو به مفهوم حیاء، 1392ش، ص29.</ref>
- خوشنامی: افراد با حیاء از مشهور شدن به عیب و نقص پرهیز میکنند.<ref>. بانکیپور فرد، حیاء، 1389ش، ص40.</ref>
- گسترش عفت و پاکدامنی: استمرار حیاء عامل مؤثری در جلوگیری از گرایشهای حرام بهویژه در زمینههای جنسی است.<ref>. احمدی و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، 1401ش، ص97.</ref>
- ظاهر شدن نیکیها: ترس از سرزنش و ملامت دیگران انگیزهای برای انجام اعمال نیک است.<ref>. احمدی و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، 1401ش، ص98.</ref>
- تحکیم خانواده: در روایات، بیحیایی زمینهساز خیانت دانسته شده که عامل سستی بنیاد خانواده است.<ref>. حسینزاده، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، 1389ش، ص122.</ref>
راهکارهای تقویت حیا
در خانواده
- توجه به تمایلات جنسی همسر: ارضا نیاز جنسی همسر در خانواده، عامل حفظ و ارتقای حیای زوجین است و عدم ارضای آن در خانواده موجب تقاضای آن در بیرون از خانواده خواهد شد.<ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص76.</ref>
- رعایت حدود شرعی روابط با نامحرم؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص77.</ref>
- پاکیزگی و آراستگی ظاهر زوجین؛ <ref>. حسینزاده، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، 1389ش، ص124.</ref>
- پرهیز از بیان اوصاف زنی نزد شوهر و یا مرد دیگری که سبب فریفتگی شود؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص83.</ref>
- مراقبتهای جنسی دربارۀ فرزندان که شامل موارد زیر است:
- پرهیز از رابطه جنسی والدین در حضور فرزندان حتی در زمان شیرخوارگی؛
- پیشگیری از رفتارهای تحریککننده جنسی در خانواده نظیر لمساندام تناسلی؛
- جداسازی بستر خواب فرزندان در سن مناسب؛
- اجازه گرفتن از والدین برای ورود به اتاق آنها؛ <ref>. قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.</ref>
- پوشش نامناسب مادر و پدر در برابر کودکان برای پرهیز از برانگیختگی حس جنسی کودکان؛
- رعایت حدود برادری و خواهری بهخصوص با ورود به سن بلوغ؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص78.</ref>
- فراهمکردن زمینه ازدواج بهنگام فرزندان.<ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص79.</ref>
در اجتماع
- رعایت پوشش مناسب برای زنان و مردان؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص79.</ref>
- پرهیز از نگاههای هوسآلود؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص80.</ref>
- پرهیز از خودآرایی و تبرج؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص81.</ref>
- پرهیز از هرگونه رفتار و حرکتی که موجب آشکار شدن زینتهای طبیعی و ظاهری در برابر نامحرم شود؛ <ref>. جوکار، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، 1392ش، ص82.</ref>
- پرهیز از اختلاط با نامحرمان و محدود کردن روابط زن و مرد نامحرم به میزان ضرورت؛ <ref>. قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش.</ref>
- تقویت جایگاه نظارت فرد بر خود و نظارت خدا بر فرد.<ref>. قاسمی، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، 1388ش</ref>
پانویس
منابع
- قرآن.
- احمدی، خدیجه و دیگران، «تحلیل آثار عفت و حیاء بر رفتار و شخصیت اجتماعی با تاکید بر مستندات قرآنی و روایی»، مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، شماره 34، اردیبهشت 1401ش.
- بانکیپور فرد، امیرحسین، حیاء، اصفهان، حدیث راه عشق، 1389ش.
- پسندیده، عباس و عبدی، حمزه، بررسی و تحلیل روایات مکارم الاخلاق، قم، دارالحدیث، 1394ش.
- پسندیده، عباس، غنچههای شرم: نگاهی نو به مفهوم حیاء، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1392ش.
- پوراصغر، مرضیه، «جایگاه حیاء در فعالیت اجتماعی زنان از منظراندیشه اسلامی»، نشریه مطالعات تربیتی و روانشناختی خانواده، شماره 5، پاییز و زمستان 1400ش.
- جوکار، محبوبه، «الگوی تقویت حیاء در سبک زندگی اسلامی»، نشریه معرفت، شماره 186، 1392ش.
- حسینزاده، علی، «نقش عفت و حیاء در رضایتمندی زن و شوهر»، نشریه معرفت اخلاقی، شماره 2، 1389ش.
- خمینی، روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1368ش.
- راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین، المفردات فی غریب القرآن، تهران، الکتاب، چاپ دوم، 1404ق.
- رجبی، عباس، «حیاء و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، نشریه معرفت، شماره 87، 1383ش.
- شریف الرضی، نهجالبلاغه، قم، موسسه دارالهجره، بیتا.
- طریحی النجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، محقق احمد الحسینی، تهران، مرتضوی، 1362ش.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضۀالواعظین، بیجا، بینا، بیتا.
- قاسمی،هاجرالسادات، «نقش خانواده در بازتولید فرهنگ حیاء»، مجله حوراء، شماره 35، 1388ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، تحقیق محمدحسین اسکندری، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، پندهای امام صادق برای رهجویان صادق، تدوین محمدمهدی نادری قمی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، 1391ش.
- مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، قم، صدرا، 1390ش.