فمینیسم سوسیالیست: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۰۹

فمینیسم سوسیالیست؛ تلفیق دیدگاه‌های فمینیسم رادیکال و سنت مارکسیستی.

فمینیسم سوسیالیست، ترکیبی از دیدگاه فمینیسم مارکسیسم و فمینیسم رادیکال است. فمینیسم مارکسیستی، عامل ستم به زنان را سرمایه‌داری می‌دانست و فمینیسم رادیکال، عامل ستم به زنان را پدرسالاری.

فمینیسم سوسیالیست این دو عامل را با هم ادغام می‌کند. فمینیسم مارکسیستی، همه مسائل زنان را به نظام اقتصادی نسبت می‌داد. فمینیسم رادیکال هم با تاکید بر پدرسالاری از شناسایی عنصر اقتصادی (اختلاف طبقاتی) مغفول ماند.

فمینیسم سوسیال می‌گوید: نظام پدرسالاری و سرمایه‌داری هر دو با هم باعث فرودستی زنان و ستم بر آنان شده است. سال‌های پایانی دهه 1960 و آغاز دهه 1970 شاهد شکل‌گیری فمینیسم سوسیالیست هستیم.

چگونگی وضعیت زنان

فمینیست‌های سوسیالیست مانند فمینیست‌های مارکسیست و رادیکال، وضعیت زنان را تحت ستم توصیف می‌کند.Invalid tag extension name: ref

علت تحت ستم بودن زنان

تلاش فمینیست‌های سوسیالیست بر آن است که اهمیت تمایزات طبقاتی و کار در مارکسیسم را حفظ کند در عین حال به تایید این دیدگاه فمینیسم رادیکال می‌پردازد که ستم جنسی به لحاظ تاریخی پیامد شکاف طبقاتی نیست.

لذا انقیاد زنان مقدم است بر تکوین جوامع مبتنی بر طبقه.Invalid tag extension name: ref در تحلیل فمینیسم سوسیال، سرمایه‌داری، سلطه مذکر، نژادپرستی و امپریالیسم به‌صورت تنگاتنگی در هم تنیده شده‌اند و از هم جدا نمی‌شوند. لذا در تبیین ظلم بر زنان، از نگاه تک بعدی باید دوری کرد. نظام اقتصادی و نظام جنسیتی هر دو نقش کلیدی در ظلم به زنان دارند؛

مردان در تمام جوامع به اعمال قدرت بر زنان مشغولند، اما مردسالاری در نظام سرمایه‌داری شکل ویژه‌ای دارد؛ لذا بر این اعتقادند که مبارزه زنان و نبرد طبقاتی را نباید فدای دیگری کرد. هم مردان و هم کل سیستم سرمایه‌داری، از کار خانه‌داری بی‌مزد زنان سود می‌برد. Invalid tag extension name: ref

رهیافت‌های فمینیست سوسیالیست

از نزاع میان فمینیست‌های مارکسیستی و رادیکال، سه سنت برجسته فمینیست سوسیالیستی ایجاد شده است. شاخه‌های فمینیسم سوسیال به‌واسطه دیدگاه‌هایشان درباره رابطه‌ی میان طبقه و جنس شناسایی می‌شوند.

ستم جنسی مبتنی بر رویکرد روان‌درمانی

این رهیافت ستم جنسی را از منظر جایگاه اقتصادی- اجتماعی نابرابر نگاه نمی کند بلکه آن را معلول کارکردهای روان‌شناختی می‌داند. این دیدگاه تمایل به پذیرش روایتی از زیربنای پایه‌ای مارکسیتی دارد که طبقه اهمیت پایه‌ای دارد و جنس صرفا صبغه‌ای روان‌شناختی دارد و ناظر به روبناست.Invalid tag extension name: ref

پدرسالاری سرمایه‌دارانه

دومین رهیافت عمده فمینیسم سوسیالیست تلاش می‌کند تا تحلیل رادیکال فمینیستی ستم‌گری جنسی را با دانش مارکسیستی ستم طبقاتی در قالب نظریه‌ای درباره قدرت با هم بیامیزد که از آن تحت عنوان پدرسالاری سرمایه‌دارانه یاد می‌شود.

تعامل ستم جنسی و طبقاتی

سومین شکل از فمینیسم سوسیالیست تعبیری کامل‌تر از هر دو نظام ارائه می‌دهد که در آن ستم جنسی و طبقاتی در تعامل هستند اما در قالب یک نظریه با هم درنیامیختند. هیچ‌کدام در شکل‌گیری فراگیر مناسبات اجتماعی بنیادین‌تر از دیگری تلقی نمی‌شود.

دل‌مشغولی این رهیافت، صور قدرت است که هم از شکاف طبقاتی و هم از تفاوت جنسی فراتر می‌رود. چنین منازعاتی به گسترش چشم‌اندازهای فمینیستی پسااستعماری کمک می‌کند که نشانه تعاملات رو به گسترش فمینیسم سوسیالیست و فمینیست‌های درگیر نژاد/ قومیت است.Invalid tag extension name: ref

راهکار فمینیسم سوسیال

مهم‌ترین راه برون رفت از وضعیت ستم‌آلود زنان، تغییر ساختار اقتصادی و از بین بردن پدرسالاری است. اگر مالکیت و پدرسالاری با هم از بین برود، تسلط بر زنان از بین می‌رود. رهایی زنان با از بین رفتن هرگونه تقسیم کار بین کارگر و کارفرما و زن و مرد به‌وجود می‌آید.

سلطه مردان بخشی از پایه اقتصادی جامعه است؛ لذا نابودی این سلطه مستلزم تغییر در اساس اقتصاد جامعه است.Invalid tag extension name: ref وظایف زاد و ولد، بچه‌داری، فعالیت‌های جنسی زنان باید با نگاه اقتصادی و در قالب مفاهیم اقتصادی مانند سودآوری، نفع، عرضه و تقاضا دربیاید تا بدین‌وسیله زنان صاحب درآمد شوند. این‌گونه سلطه مذکر از میان می‌رود.Invalid tag extension name: ref

شخصیت‌ها

هایدی هارتمن، جولیت میچلو و لیدیا سارجنت از جمله شخصیت‌های فمینیستی هستند که مبتنی بر این دیدگاه قلم زدند.

جستارهای وابسته

پانویس

منابع

رکنی لموکی، محمدتقی، بنیادهای فمینیسم، چالش‌های پیش رو، مربیان، شماره 20، تابستان 1385ش.
رودگر، نرجس، فمینیسم؛ تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ دوم، تابستان 1394ش.
بیسلی، کریس، چیستی فمینیسم، ترجمه زمردی، محمد‌رضا، تهران، روشنگران، چاپ اول، 1385ش.
چراغی کوتیانی، اسماعیل، خانواده، اسلام و فمینیسم: تبیین رویکرد اسلام و فمینیسم به کارکردهای خانواده، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388ش.

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+'''فمینیسم سوسیالیست'''؛ تلفیق دیدگاه‌های فمینیسم رادیکال و سنت مارکسیستی.
-==فمینیسم [[سوسیال]]==
+فمینیسم سوسیالیست، ترکیبی از دیدگاه فمینیسم مارکسیسم و فمینیسم رادیکال است. فمینیسم مارکسیستی، عامل ستم به '''[[زنان]]''' را سرمایه‌داری می‌دانست و فمینیسم رادیکال، عامل ستم به زنان را پدرسالاری.
-[[سوسیال]] تلفیقی از [[مارکسیسم]] و [[رادیکال]] است.
-'''هدف این گرایش:''' تلفیق این دو گرایش با هم است. [[فمینیسم مارکسیستی]]، عامل ستم را سرمایه‌داری می‌دانست و [[فمینیسم رادیکال]]، عامل ستم را [[پدرسالاری]] می‌دانست. بنابراین [[فمینیسم سوسیال]] این ۲ عامل را با هم ادغام می‌کند، چون [[فمینیسم مارکسیستی]]، همه مسائل [[زنان]] را به نظام اقتصادی نسبت می‌دهد. لذا باعث این اشکال شد که شما همه عوامل ستم بر [[زنان]] را شناسایی نکرده‌اید. و در واقع [[فمینیسم مارکسیستی]] در علت‌یابی ستم به [[زنان]] موفق نبودند و به دنبال کشف راه حل نبوده است.
+فمینیسم سوسیالیست این دو عامل را با هم ادغام می‌کند. فمینیسم مارکسیستی، همه مسائل زنان را به نظام اقتصادی نسبت می‌داد. فمینیسم رادیکال هم با تاکید بر '''[[پدرسالاری]]''' از شناسایی عنصر اقتصادی (اختلاف طبقاتی) مغفول ماند.
-[[فمینیسم رادیکال]] هم با تاکید بر [[پدرسالاری]] از شناسایی عنصر اقتصادی (اختلاف طبقاتی) مغفول ماند. بنابراین [[فمینیسم سوسیال]] می‌گوید: نظام [[پدرسالاری]] و سرمایه‌داری هر دو با هم باعث فرودستی [[زنان]] و ستم بر آنان شده است.
+فمینیسم سوسیال می‌گوید: نظام پدرسالاری و سرمایه‌داری هر دو با هم باعث فرودستی زنان و ستم بر آنان شده است. سال‌های پایانی دهه 1960 و آغاز دهه 1970 شاهد شکل‌گیری فمینیسم سوسیالیست هستیم.
-[[کور جنسی]]؛ یعنی اصلاً مسائل و مشکلات [[زنان]] را در همه عرصه‌ها ندیدن و تحلیل [[زنانه]] ارائه ندادن و این با نظام [[مارکسیسم]] که می‌گوید: اگر نظام سرمایه‌داری سرنگون شود اوضاع خوب می‌شود منافات دارد. [[فمینیسم مارکسیسم]] خیلی [[کورجنس]] است، چون اقتصاد برای آن مهم است. مهم است که [[زنان]] یک کار، درآمد و پول داشته باشند. ارزش گذاری به کار خانگی که باید به آن دستمزد قرار گیرد.
+==چگونگی وضعیت زنان==
-موج چهارم [[فمینیسم]]، برای توانمندسازی [[زنان]]، اشتغال و ظلم و ستم [[زنان]] به [[مردان]] از رسانه استفاده می‌کند.
+فمینیست‌های سوسیالیست مانند فمینیست‌های مارکسیست و رادیکال، وضعیت زنان را تحت ستم توصیف می‌کند.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 95</ref>
-وضعیت اقتصادی نابهنجار باعث سلطۀ [[جنس مذکر]] شده است. اقتصادی نابهنجار؛ یعنی تقسیم به کار به کارگر و کارفرما می‌باشد. [[مردان]] در حوزه خصوصی، صاحب دارایی هستند و در حوزه عمومی مالک و سرمایه‌دار هستند. این‌ها باعث شده که یک تسلط همه جانبه بر [[زنان]] داشته باشند، حتی [[بارداری]] و [[زایمان]] هم تحت سلطه [[مردان]] است.
-'''راهکار:''' مهم‌ترین راه برون رفت، از این وضعیت، تغییر ساختار اقتصادی و از بین بردن [[پدرسالاری]] است. اگر مالکیت و [[پدرسالاری]] با هم از بین برود، تسلط بر [[زنان]] از بین می‌رود. رهایی [[زنان]] با از بین رفتن هرگونه تقسیم کار بین کارگر و کارفرما و [[زن]] و [[مرد]] حاصل می‌شود کلید واژه: [[پدرسالاری]]، سرمایه‌داری.
+==علت تحت ستم بودن زنان==
+تلاش فمینیست‌های سوسیالیست بر آن است که اهمیت تمایزات طبقاتی و کار در مارکسیسم را حفظ کند در عین حال به تایید این دیدگاه [[فمینیسم رادیکال|'''فمینیسم رادیکال''']] می‌پردازد که ستم جنسی به لحاظ تاریخی  پیامد شکاف طبقاتی نیست.
-== نقد [[سوسیال]]==
+لذا انقیاد زنان مقدم است بر تکوین جوامع مبتنی بر طبقه.<ref>بیسلی، درآمدی بر نظریه فمینیستی چیستی فمینیسم، 1385ش، ص 100</ref> در تحلیل فمینیسم سوسیال، سرمایه‌داری، سلطه مذکر، نژادپرستی و امپریالیسم به‌صورت تنگاتنگی در هم تنیده شده‌اند و از هم جدا نمی‌شوند. لذا در تبیین ظلم بر زنان، از نگاه تک بعدی باید دوری کرد. نظام اقتصادی و  نظام جنسیتی هر دو نقش کلیدی در ظلم به زنان دارند؛
-همه نقدهایی که به [[فمینیسم مارکسیسم]] و [[رادیکال]] وارد است، به [[فمینیسم سوسیال]] هم وارد است.
-* [[مارکس]]؛ جبر تاریخی را ترسیم می‌کند که رفتار همه افراد، بازتاب وضعیت اقتصادی آنها است. یعنی وضعیت معیشت، تفکر و رفتار را رقم می‌زند. جبر تاریخی یعنی تا وقتی این وضعیت است، شما مجبور هستید اینگونه رفتار کنید.
-* چون نظام سرمایه‌داری وجود دارد، و با توجه به جبر تاریخی، بنابراین همه باید این وضعیت را تحمل کنند. پس [[مردان]] و جوامع متهم نیستند، بلکه شرایط اقتصادی هر جامعه تعیین‌کننده است.
-* [[رادیکال]]‌ها معتقد به نفوذ [[پدرسالاری]] در همه لایه‌های زندگی خصوصی و عمومی [[زنان]] هستند. ریشه [[پدرسالاری]] یا؛
-#ویژگی‌های روانی و جسمانی [[مردان]] است، مثل قدرت جسمانی و پرخاشگری.
-#ویژگی زیستی [[زنان]] است، مثل [[بارداری]]، [[زایمان]] و غیره. این جبر زیستی و طبیعی است، یعنی طبیعت [[مردانه]] و [[زنانه]] حکم می‌کند که [[مردان]] و [[زنان]] چگونه رفتار کنند. اگر عناصری که انسان‌ها را به پیش گرفتن رفتاری خاص مثل ستمگری و ستم شوندگی دعوت می‌کند، چه کسی می‌تواند وضعیت را تغییر دهد و با چه روشی؟
-آیا [[مردان]] از این وضعیت سود می‌برند یا [[زنان]]ی که در این حصار گرفتار شده‌اند و مجبورند در ساختارهای اجتماعی فعالیت کنند؟ اگر بخواهیم تمام مشکلات [[زنان]] را به فضاهای جبری و اجباری اعم از زیستی و اقتصادی ارجاع دهیم، بن بست نظریه‌ای حاصل می‌شود.
-شخصیت‌ها: [[هایدی هارتمن]] – [[جولیت میچل]].
-==منبع==
-*جزوه درسی دکتر اسماعیل چراغی
-[[رده: سرفصل‌ها]]
+مردان در تمام جوامع به اعمال قدرت بر زنان مشغولند، اما مردسالاری در نظام سرمایه‌داری شکل ویژه‌ای دارد؛ لذا بر این اعتقادند که مبارزه زنان و نبرد طبقاتی را نباید فدای دیگری کرد. هم '''[[مردان]]''' و هم کل سیستم سرمایه‌داری، از کار خانه‌داری بی‌مزد زنان سود می‌برد. <ref>چراغی کوتیانی، خانواده، اسلام و فمینیسم، 1388ش، ص 57</ref>
-[[رده:مراکز حوزوی]]
+==رهیافت‌های فمینیست سوسیالیست==
-[[رده: سطح سه]]
+از نزاع میان فمینیست‌های مارکسیستی و رادیکال، سه سنت برجسته فمینیست سوسیالیستی ایجاد شده است. شاخه‌های [[فمینیسم سوسیال|'''فمینیسم سوسیال''']] به‌واسطه دیدگاه‌هایشان درباره رابطه‌ی میان طبقه و جنس شناسایی می‌شوند.
-[[رده:مبانی و آثار فمینیسم ۱]]
+===ستم جنسی مبتنی بر رویکرد روان‌درمانی===
-[[رده:دروس]]
+این رهیافت ستم جنسی را از منظر جایگاه اقتصادی- اجتماعی نابرابر نگاه نمی کند بلکه آن را معلول کارکردهای روان‌شناختی می‌داند. این دیدگاه تمایل به پذیرش روایتی از زیربنای پایه‌ای مارکسیتی  دارد که طبقه اهمیت پایه‌ای دارد و [[جنس|'''جنس''']] صرفا صبغه‌ای روان‌شناختی دارد و ناظر به روبناست.<ref>بیسلی، درآمدی بر نظریه فمینیستی چیستی فمینیسم، 1385ش، ص 101</ref>
+===پدرسالاری سرمایه‌دارانه===
+دومین رهیافت عمده فمینیسم سوسیالیست تلاش می‌کند تا تحلیل رادیکال فمینیستی ستم‌گری جنسی را با دانش مارکسیستی ستم طبقاتی در قالب نظریه‌ای درباره قدرت با هم بیامیزد که از آن تحت عنوان پدرسالاری سرمایه‌دارانه یاد می‌شود.
+===تعامل ستم جنسی و طبقاتی===
+سومین شکل از فمینیسم سوسیالیست تعبیری کامل‌تر از هر دو نظام ارائه می‌دهد که در آن ستم جنسی و طبقاتی در تعامل هستند اما در قالب یک نظریه با هم درنیامیختند. هیچ‌کدام در شکل‌گیری فراگیر مناسبات اجتماعی بنیادین‌تر از دیگری تلقی نمی‌شود.
+دل‌مشغولی این رهیافت، صور قدرت است که هم از شکاف طبقاتی و هم از تفاوت جنسی فراتر می‌رود. چنین منازعاتی به گسترش چشم‌اندازهای فمینیستی پسااستعماری کمک می‌کند که نشانه تعاملات رو به گسترش فمینیسم سوسیالیست و فمینیست‌های درگیر نژاد/ قومیت است.<ref>بیسلی، درآمدی بر نظریه فمینیستی چیستی فمینیسم، 1385ش، ص 102</ref>
+==راهکار فمینیسم سوسیال==
+مهم‌ترین راه برون رفت از وضعیت ستم‌آلود زنان، تغییر ساختار اقتصادی و از بین بردن پدرسالاری است. اگر مالکیت و پدرسالاری با هم از بین برود، تسلط بر زنان از بین می‌رود. رهایی زنان با از بین رفتن هرگونه تقسیم کار بین کارگر و کارفرما و زن و مرد به‌وجود می‌آید.
+سلطه مردان بخشی از پایه اقتصادی جامعه است؛ لذا نابودی این سلطه مستلزم تغییر در اساس اقتصاد جامعه است.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 97</ref> وظایف زاد و ولد، بچه‌داری، فعالیت‌های جنسی زنان باید با نگاه اقتصادی و در قالب مفاهیم اقتصادی مانند سودآوری، نفع، عرضه و تقاضا دربیاید تا بدین‌وسیله زنان صاحب درآمد شوند. این‌گونه سلطه مذکر از میان می‌رود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/277416/ رکنی لموکی، «بنیادهای فمینیسم، چالش های پیش رو»، 1385ش، ش 20]</ref>
+==شخصیت‌ها==
+[[هایدی هارتمن|'''هایدی هارتمن''']]، [[جولیت میچل|'''جولیت میچلو''']] و لیدیا سارجنت از جمله شخصیت‌های فمینیستی هستند که مبتنی بر این دیدگاه قلم زدند.
+==جستارهای وابسته==
+*[[هایدی هارتمن]]
+*[[جولیت میچل]]
+*لیدیا سارجنت
+==پانویس==
+{{پانویس}}
+==منابع==
+* رکنی لموکی، محمدتقی، بنیادهای فمینیسم، چالش‌های پیش رو، مربیان، شماره 20، تابستان 1385ش.
+*رودگر، نرجس، فمینیسم؛ تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ دوم، تابستان 1394ش.
+*بیسلی، کریس، چیستی فمینیسم، ترجمه زمردی، محمد‌رضا، تهران، روشنگران، چاپ اول، 1385ش.
+*چراغی کوتیانی، اسماعیل، خانواده، اسلام و فمینیسم: تبیین رویکرد اسلام و فمینیسم به کارکردهای خانواده، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388ش.
+[[رده: ویکی‌جنسیت]]