خانواده در نظریه‌های فمینیستی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۵۵

خانواده؛ از آموزه‌های اصلی مورد چالش در اندیشه فمینیستی است.

خانواده از نظر فمینیست‌ها علت فرودستی زنان در طول تاریخ است. برخی قائل به اصلاح ساختار نهاد خانواده و برخی خواهان حذف این نهاد هستند.

رویکرد فمینیست‌ها‌ به خانواده

به طور کلی در نگاه فمنیست‌ها دو رویکرد به خانواده وجود دارد:

موافقت با اصل خانواده:حفظ اصل خانواده با ایجاد اصلاحات<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 116</ref>
مخالفت با اصل خانواده: این رویکرد اساسا با نهاد خانواده مخالف و خواهان حذف خانواده است.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 116</ref>

رویکرد موافقت با اصل خانواده

انتقاد به خانواده و ازدواج از همان آغاز شکل گیری جنبش فمنیسم به وجود آمد.در این میان فمینیست‌های لیبرال اگرچه انتقادات جدی به نهاد خانواده داشتند و گاه آنرا عامل اصلی ستم بر زنان، نهادی ناعادلانه و در جهت انقیاد زن معرفی می‌کردند، اما مایل به براندازی و حذف نهاد خانواده نبودند.

بیشتر فمینیست‌های موج اول لیبرال بر لزوم اعمال اصلاحات قانونی و آداب و رسومی در نهاد خانواده تاکید داشتند.موج اعتراض فمینیست‌های لیبرال به از دست رفتن آزادی و استقلال هویتی و فردی زن بعد از ازدواج بود. وگرنه آنها ازدواج را نهادی مقدس و حافظ عفت عمومی بود تصدیق می‌کردند.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 117؛ مشیرزاده، از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم، ص 75</ref>

فمنیست‌های موج اول لیبرال مری ولستون کرافت، جان استورات میل و هریت تیلور هر سه اصل نهاد ازدواج و خانواده را با اصلاحات قانونی و ایجاد فرصت حضور در حوزه عمومی به رسمیت می‌شناسند. به عنوان مثال: ولستون کرافت معتقد بود:«محدودیت و محرومیت زنان از آزادی‌ها و فرصت‌های اجتماعی عامل فرودستی است. تغییرات؛

یعنی زنان را محدود به خانواده و نقش مادری نکنند، بلکه به آنها فرصت‌های اجتماعی و آزادی بدهید. اگر زنان هم به فرصت‌های اجتماعی دسترسی بیابند، رشد عقلانی آنها تکامل می‌یابد و آنها می‌توانند مادران خوبی در عرصۀ خانواده باشند.»<ref>اکلشال، فمینیسم، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، 1385ش، ص 358</ref> خانم کرافت هیچ مخالفتی با اصل ازدواج و خانواده نداشت. او ازدواج و مادرشدن را جزء سرنوشت زنان می‌دانست.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 117</ref>

از فمینیست‌های موج دوم لیبرال که خواهان تغییر در نهاد خانواده بودند می توان به جسی برنارد اشاره کرد. برنارد اولین جامعه شناسی بود که مساله جنسیت در خانواده را به عنوان موضوع جامعه شناسی مطرح کرد.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 118</ref> برنارد در کتاب «آینده زناشویی» علارغم تمام تام بدی‌هایی که برای نهاد ازدواج و خانواده برمی‌شمارد خواستار اصلاحات در نهاد زناشویی و نه براندازی آن است.<ref>مگی هام و سارا گمبل، فرهنگ نظریه‌های فمنیستی،1382ش، ص 178-177</ref>

رویکرد مخالفت با خانواده

فمنیسم مارکسیست و خانواده

فمینیسم مارکسیسم، خانواده را نتیجه و ثمرۀ نابرابری و ستم در جامعه تلقی می‌کند. مارکسیست‌ها خانواده هسته‌ای را؛ نهادی در جهت تامین منافع سرمایه‌داری می‌دانند. آنها معتقدند که خانواده ریشه طبیعی ندارد.

از نگاه فمنیسم مارکسیست خانواده هسته‌ای باعث وابستگی شدید زن به مرد شده‌است. به این معنا که، در ادوار تاریخی؛ اول نظام اشتراکی و ازدواج گروهی مطرح بود. با شیوع دام‌پروری و کشاورزی مالکیت خصوصی به وجود آمد. مردان به سبب اینکه ثروت از خانواده بیرون نرود، خانواده تک هسته‌ای را به وجود آوردند.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 120</ref>

خانواده زنان را تحت انقیاد در‌آورد؛ به این صورت که زنان در خانواده مجبورند بیشتر اوقات خود را به کارهایی چون اداره‌ی امور خانه و مراقبت از شوهر و فرزندان اختصاص دهند؛ بدون آنکه در قبال این همه کار، دستمزدی دریافت کنند. به جهت وابستگی اقتصادی که خانواده هسته‌ای برای زن ایجاد کرد، این وابستگی موجب محرومیت و عقب‌ماندگی زنان شد.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 120-121</ref>

فمینیست رادیکال و خانواده

بحث خانواده در فمینیسم رادیکال به اوج خود می‌رسد.بر خلاف فمینیسم لیبرال که نگاهی نسبتا حاشیه‌‌ای به مساله خانواده داشت و بر خلاف فمینیسم سوسیال که خانواده را بازتاب نظام اقتصادی می‌دانست، رادیکال‌ها مرد دشمن اصلی زنان است و خانواده ابزار اصلی ستم مردان بر زنان است و ازدواج را نهادی می‌دانند که انقیاد مستمر زنان را به دنبال دارد.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 121-122</ref>

در این دیدگاه ازدواج، نهادی است که انقیاد مستمر زنان را به لحاظ اقتصادی، مالی، حقوقی، سیاسی و عاطفی استمرار می‌بخشد. به این ترتیب ، رادیکل‌ها منکر تکامل‌بخشی ازدواج و زندگی خانوادگی و مفید بودن آن برای زنان می‌شوند.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 122</ref>

سیمون دوبووار به عنوان یکی از اندیشمندان فمینیسم رادیکال معتقد است:«ازدواج نابودکننده زن است. و طلاق برای زن امری ارزشمند و مثبت تلقی می‌‌شود.طلاق راه رهایی زن است.<ref>رسولی پور، مهدوی، نقد دیدگاه فمنیستی سیمون دوبووار درباره ازدواج و مادری با رویکرد به اندیشه های امام خمینی، 1392ش، ص 91</ref>

رویکردهای به شدت رادیکال موج دوم فمنیست(رادیکال‌ها) موجب پیدایش تفکری انتقادی از درون فمنیست نسبت نگاه فمینیست‌های رادیکال در امر ازدواج و خانواده شد. از جمله فمینیست‌هایی که با رویکرد انتقادی در مقابل رادیکال‌ها واکنش نشان داد خانم جین بتیکه الشتاین بود. الشتاین به تلاش‌های فمینیست رادیکال برای سیاسی کردن زندگی خصوصی حمله می‌کند و ضمن دفاع از زندگی خصوصی، مادری را یک فعالیت پیچیده، غنی، لذت‌بخش و نشاط‌آفرین می‌داند، که زیستی، اجتماعی، طبیعی و عاطفی است.<ref>اکلشال، «فمینیسم»، مقدمه‌ای بر ایددئولوژی‌های سیاسی،1385ش، ص 380</ref>

پانویس

منبع

رودگر، نرجس، فمینیسم: تاریخچه، گرایش‌ها، نقد، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، تهران: سازمان ملی جوانان، چاپ دوم، 1394ش
اکلشال، رابرت، فمینیسم، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، 1385، موسسه فرهنگي و اطلاع رساني تبيان، 1385ش
ریترز، جورج، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، 1391ش
رسولی‌پور، رسول؛ مهدوی، ناهید، نقد دیدگاه فمنیستی سیمون دوبووار درباره ازدواج و مادری با رویکرد به اندیشه های امام خمینی، پژوهشنامه متین، سال پانزدهم، شماره 59، تابستان 1392ش
مشیرزاده، حمیرا، از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم، شیرازه، 1390ش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-==آموزه های [[فمینیستی]]==
-[[خانواده]]؛ مادری و تولید مثل؛ برابری و تفاوت؛ کنترل بر بدن؛ میل جنسی.
+'''خانواده'''؛ از آموزه‌های اصلی مورد چالش در اندیشه فمینیستی است.
-===[[خانواده]] ===
+'''[[خانواده]]''' از نظر فمینیست‌ها علت فرودستی زنان در طول تاریخ است. برخی قائل به اصلاح ساختار نهاد خانواده و برخی خواهان حذف این نهاد هستند.
-چرا [[خانواده]] در بحث [[فمینیست]] مهم است؟ زیرا؛
-#علت فرودستی زنان در طول تاریخ است.
-#[[خانواده]] محل تفکیک نقش هاست.
-#[[خانواده]] منشأ مهمترین نقش زنان، یعنی مادری است.
-تفکیک دو عرصه خصوصی و عمومی باعث شد که اندیشمندان از مسائل حوزه خصوصی یعنی [[خانواده]] غفلت کنند، بنابراین باید این حوزه مورد بازبینی قرار گیرد.
+==رویکرد فمینیست‌ها‌ به خانواده ==
+به طور کلی در نگاه فمنیست‌ها دو رویکرد به خانواده وجود دارد:
+# موافقت با اصل خانواده:حفظ اصل خانواده با ایجاد اصلاحات<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 116</ref>
+#مخالفت با اصل خانواده: این رویکرد اساسا با نهاد خانواده مخالف و خواهان حذف خانواده است.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 116</ref>
-====دو رویکرد کلی  [[خانواده]] در بین [[فمینیست]] ها====
+==رویکرد موافقت با اصل خانواده ==
-#موافقت با اصل [[خانواده]]: خواهان تغییر و اصلاحاتی در [[خانواده]] است.
+انتقاد به خانواده و [[ازدواج|'''ازدواج''']] از همان آغاز شکل گیری جنبش فمنیسم به وجود آمد.در این میان '''[[فمینیسم لیبرال|فمینیست‌های لیبرال]]''' اگرچه انتقادات جدی به نهاد خانواده داشتند و گاه آنرا عامل اصلی ستم بر زنان، نهادی ناعادلانه و در جهت انقیاد زن معرفی می‌کردند، اما مایل به براندازی و حذف نهاد خانواده نبودند.
-#مخالف و خواهان براندازی [[خانواده]] هستند.
-این ۲ رویکرد درباره مادری هم وجود دارد.
+بیشتر فمینیست‌های موج اول لیبرال بر لزوم اعمال اصلاحات قانونی و آداب و رسومی در نهاد خانواده تاکید داشتند.موج اعتراض فمینیست‌های لیبرال  به از دست رفتن آزادی و استقلال هویتی و فردی زن بعد از ازدواج بود. وگرنه آنها ازدواج را  نهادی مقدس  و حافظ عفت عمومی بود تصدیق می‌کردند.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 117؛ مشیرزاده، از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم، ص 75</ref>
-===رویکرد موافق [[خانواده]] ===
+فمنیست‌های موج اول لیبرال [[مری ولستون کرافت|'''مری ولستون کرافت''']]، جان استورات میل و [[هریت تیلور|'''هریت تیلور''']] هر سه اصل نهاد '''ازدواج''' و خانواده را با اصلاحات قانونی و ایجاد فرصت حضور در حوزه عمومی به رسمیت می‌شناسند. به عنوان مثال: ولستون کرافت معتقد بود:«محدودیت و محرومیت زنان از آزادی‌ها و فرصت‌های اجتماعی عامل فرودستی است. تغییرات؛
-'''[[فمینیسم لیبرال]]: موج اول:''' اگرچه انتقادات جدی به [[خانواده]] داشتند اما خواهان براندازی آن نبودند و صرفاً قائل به آن هستند که باید اصلاحاتی در نهاد [[خانواده]] ایجاد شود. [[خانواده]] نهادی ناعادلانه است.
+یعنی زنان را محدود به خانواده و نقش مادری نکنند، بلکه به آنها فرصت‌های اجتماعی و آزادی بدهید. اگر زنان هم به فرصت‌های اجتماعی دسترسی بیابند، رشد عقلانی آنها تکامل می‌یابد و آنها می‌توانند مادران خوبی در عرصۀ خانواده باشند.»<ref>اکلشال، فمینیسم، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، 1385ش، ص 358</ref> خانم کرافت هیچ مخالفتی با اصل ازدواج و خانواده نداشت. او ازدواج و مادرشدن را جزء سرنوشت زنان می‌دانست.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 117</ref>
-==اصلاحات کرافت==
+از فمینیست‌های موج دوم لیبرال که خواهان تغییر در نهاد خانواده بودند می توان به [[جسی برنارد|'''جسی برنارد''']] اشاره کرد. برنارد اولین جامعه شناسی بود که مساله [[جنسیت]] در خانواده را به عنوان موضوع جامعه شناسی مطرح کرد.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 118</ref> برنارد در کتاب «آینده زناشویی» علارغم تمام تام بدی‌هایی که برای نهاد ازدواج و خانواده برمی‌شمارد خواستار اصلاحات در نهاد زناشویی و نه براندازی آن است.<ref>مگی هام و سارا گمبل، فرهنگ نظریه‌های فمنیستی،1382ش، ص 178-177</ref>
-محدودیت و محرومیت زنان از آزادی ها و فرصت های اجتماعی عامل فرودستی است. تغییرات؛ یعنی زنان را محدود به [[خانواده]] و نقش مادری نکنند، بلکه به آنها فرصت های اجتماعی و آزادی بدهید.
-اگر زنان هم به فرصت های اجتماعی دسترسی بیابند، رشد عقلانی آنها تکامل می یابد و آنها می توانند مادران خوبی در عرصۀ [[خانواده]] باشند، پس برای همسر و مادری شایسته تر است.
-اشتغال را محدود به زنانی کرد که قصد [[ازدواج]] ندارند.
-'''[[جانسون]]:''' معتقد به تفکیک نقش‌ها است و قائل است که زنان هم باید از فرصت های حوزه عمومی برخوردار باشند. و اینکه ترجیح زنان به انتخاب همسری و مادری است.
+==رویکرد مخالفت با خانواده==
+===فمنیسم مارکسیست و خانواده===
+[[فمینیسم مارکسیست|'''فمینیسم مارکسیسم''']]، خانواده را نتیجه و ثمرۀ نابرابری و ستم در جامعه تلقی می‌کند. مارکسیست‌ها خانواده هسته‌ای را؛ نهادی در جهت تامین منافع سرمایه‌داری می‌دانند. آنها معتقدند که خانواده ریشه طبیعی ندارد.
-==نظر [[فمینیسم لیبرال]] درباره [[خانواده]] ==
+از نگاه فمنیسم مارکسیست خانواده هسته‌ای باعث وابستگی شدید زن به مرد شده‌است. به این معنا که، در ادوار تاریخی؛ اول نظام اشتراکی و ازدواج گروهی مطرح بود. با شیوع دام‌پروری و  کشاورزی مالکیت خصوصی به وجود آمد. '''[[مردان]]''' به سبب اینکه ثروت از خانواده بیرون نرود، خانواده تک هسته‌ای را به وجود آوردند.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 120</ref>
-[[فمینیسم لیبرال]] ۲ قسم است:
-#قسم اول: اولیه (موج اول): هژمونی و گفتار غالب، موافق [[خانواده]] است.
-#قسم دوم- ثانویه (موج دوم): علیرغم بدی هایی که برای [[ازدواج]] قائل هستند، ولی خواهان اصلاحاتی در نهاد زناشویی هستند و خواهان براندازی [[خانواده]] نیستند. موج دوم گفتار مسلط آنها [[فمینیسم رادیکال]] است.
-'''خانم [[جسی برنارد]]:''' تصویری از [[ازدواج]] نشان می‌دهد می‌گوید: در [[ازدواج]] موقعیت زن و مرد فرق می کند، مرد صاحب استقلال و اقتدار می شود، ولی زن باید خدمات عاطفی و جنسی و غیره بدهد. پس موازنه در [[ازدواج]] خوب نیست. یعنی مردان در [[ازدواج]] امتیازات بدست می آورند، اما زنان امتیاز از دست می دهند. ولی اینان خواهان براندازی [[خانواده]] نیستند، و قائل به اصلاحات در نهاد زناشویی هستند.
+خانواده زنان را تحت انقیاد در‌آورد؛ به این صورت که زنان در خانواده مجبورند بیشتر اوقات خود را به کارهایی چون اداره‌ی امور خانه و مراقبت از شوهر و فرزندان اختصاص دهند؛ بدون آنکه در قبال این همه کار، دستمزدی دریافت کنند. به جهت وابستگی اقتصادی که  خانواده هسته‌ای برای زن ایجاد کرد، این وابستگی موجب محرومیت و عقب‌ماندگی زنان شد.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 120-121</ref>
+===[[فمینیست رادیکال]] و خانواده ===
+بحث خانواده در فمینیسم رادیکال به اوج خود می‌رسد.بر خلاف فمینیسم لیبرال که نگاهی نسبتا حاشیه‌‌ای به مساله خانواده داشت و بر خلاف [[فمینیسم سوسیالیست|'''فمینیسم سوسیال''']] که خانواده را بازتاب نظام اقتصادی می‌دانست، رادیکال‌ها
+مرد دشمن اصلی زنان است و خانواده ابزار اصلی ستم مردان بر زنان است و ازدواج را نهادی می‌دانند که انقیاد مستمر زنان را به دنبال دارد.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 121-122</ref>
-'''خانم [[بتی فریدان]]:''' منشأ فرودستی زنان؛ سنت ها و ارزش های فرهنگی است که نقش زن را در [[خانواده]] ستایش می کند و نقش سنتی همسری و مادری را برای سعادت زنان کافی می داند. این افراد [[فمینیسم لیبرال]]؛ معروف به [[فمینیسم های خانواده گرا]] هستند.
+در این دیدگاه ازدواج، نهادی است که انقیاد مستمر زنان را به لحاظ اقتصادی، مالی، حقوقی، سیاسی و عاطفی استمرار می‌بخشد. به این ترتیب ، رادیکل‌ها منکر تکامل‌بخشی ازدواج و زندگی خانوادگی و مفید بودن آن برای '''[[زنان]]''' می‌شوند.<ref>رودگر، فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد، 1388ش، ص 122</ref>
-'''خانم [[جین تیکه الشتین]]''': موافق [[خانواده]] بوده و در مقابل [[رادیکال]] ها واکنش نشان داده است. در جواب شمار [[رادیکال]] ها  که می گفتند: امر شخصی، سیاسی است و زندگی خصوصی هم باید سیاسی شود. ایشان در جواب، از [[خانواده]] دفاع می‌کند. زندگی خصوصی باید بدون سیاست‌زدگی، خصوصی بماند. مادری را یک فعالیت پیچیده، غنی، لذت بخش و نشاط آفرین برای زنان معرفی می کند، که زیستی، اجتماعی، طبیعی و عاطفی است.
+[[سیمون دوبووار|'''سیمون دوبووار''']] به عنوان یکی از اندیشمندان فمینیسم رادیکال معتقد است:«ازدواج نابودکننده زن است. و طلاق برای زن امری ارزشمند و مثبت تلقی می‌‌شود.'''[[طلاق]]''' راه رهایی زن است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/323210/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%81%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%88-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B3- رسولی پور، مهدوی، نقد دیدگاه فمنیستی سیمون دوبووار درباره ازدواج و مادری با رویکرد به اندیشه های امام خمینی، 1392ش، ص 91]</ref>
-==نظر [[فمینیست  مارکسیسم]] درباره [[خانواده]]==
+رویکردهای به شدت رادیکال موج دوم فمنیست(رادیکال‌ها) موجب پیدایش تفکری انتقادی از درون فمنیست نسبت نگاه فمینیست‌های رادیکال در امر ازدواج و خانواده شد. از جمله فمینیست‌هایی که با رویکرد انتقادی در مقابل رادیکال‌ها واکنش نشان داد خانم جین بتیکه الشتاین بود. الشتاین به تلاش‌های فمینیست رادیکال برای سیاسی کردن زندگی خصوصی حمله می‌کند و ضمن دفاع از زندگی خصوصی، مادری را یک فعالیت پیچیده، غنی، لذت‌بخش و نشاط‌آفرین  می‌داند، که زیستی، اجتماعی، طبیعی و عاطفی است.<ref>اکلشال، «فمینیسم»، مقدمه‌ای بر ایددئولوژی‌های سیاسی،1385ش، ص 380</ref>
-نفس [[خانواده]] را نتیجه و ثمرۀ نابرابر و ستم در جامعه تلقی می کند. [[خانواده]] هسته‌ای؛ نهادی که در جهت تامین منافع سرمایه داری و ریشه طبیعی ندارد. [[خانواده]] هسته ای باعث وابستگی شدید زن به مرد شده است یعنی در ادوار تاریخ اول نظام اشتراکی بود. [[سوسیالیست]] جنسی برقرار بود، که بعد نظام کشاورزی محور به وجود آمد. مردان به سبب اینکه ثروت از [[خانواده]] بیرون نرود، [[خانواده]] تک هسته ای را به وجود آوردند که باعث وابستگی شدید زن به مرد شده است. بنابراین با [[خانواده]] مخالف هستند. معتقدند [[خانواده]] ریشۀ طبیعی ندارد، یعنی در ادوار تاریخ اول [[سوسیالیست]] جنسی بود، بعد اشتراکی و بعد [[خانواده]] بود.
-==نظر [[فمینیست رادیکال]] درباره [[خانواده]] ==
+==پانویس==
-مرد دشمن اصلی زنان است و [[خانواده]] ابزار اصلی ستم مردان بر زنان است و [[ازدواج]] را نهادی می دانند که انقیاد مستمر زنان را به دنبال دارد.
+{{پانویس}}
+==منبع==
+* رودگر، نرجس، فمینیسم: تاریخچه، گرایش‌ها، نقد، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، تهران: سازمان ملی جوانان، چاپ دوم، 1394ش
+*اکلشال، رابرت، فمینیسم، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، 1385، موسسه فرهنگي و اطلاع رساني تبيان، 1385ش
+*ریترز، جورج، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، 1391ش
+* رسولی‌پور، رسول؛ مهدوی، ناهید، نقد دیدگاه فمنیستی سیمون دوبووار درباره ازدواج و مادری با رویکرد به اندیشه های امام خمینی، پژوهشنامه متین، سال پانزدهم، شماره 59، تابستان 1392ش
+* مشیرزاده، حمیرا، از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم، شیرازه، 1390ش
-'''[[سیمون دوبووار]]:''' از مضرات [[ازدواج]]؛ [[ازدواج]] نابود کننده زن است. و [[طلاق]] را امری ارزشمند و مثبت تلقی می‌کنند و می‌گوید این راهی است که زن را رها می کند.
+[[رده:ویکی‌جنسیت]]
-==نظر [[فمینیسم سوسیال]] درباره [[خانواده]] ==
-[[فمینیسم سوسیال]]؛ تلفیقی از نظریات [[رادیکال]] و [[مارکسیسم]] است.
-==جمع بندی [[خانواده]] ==
-* [[فمینیسم لیبرال]]: نگاه حاشیه ایی به خانواده دارد، اما خواهان براندازی [[خانواده]] نیست. بنا را بر مشارکت اجتماعی زنان می گذارد، مثل آموزش، تحصیل و اشتغال. می گویند: اگر شاغل نباشید مادر خوبی هم نیستید.
-* [[فمینیسم مارکسیسم]]: [[خانواده]] بازتاب نظام اقتصادی است و به جهت تامین نظام سرمایه داری به وجود آمده تا خدمات را به نظام سرمایه داری برساند.
-* [[فمینیسم رادیکال]]: مرد دشمن اصلی زنان و [[خانواده]] ابزار ستم بر زنان است.
-* [[فمینیسم سوسیال]]: بُعد اقتصادی از نظر آنها مهم است.
-==رده: طرح درس: مبانی و آثار فمینیسم استاد:حاج اسماعیلی==
-'''جزوه:خانم دکتر حاج اسماعیلی'''
-==رده:مراکز حوزوی==