طلاق

طلاق؛ پایان دادن شرعی و قانونی ازدواج و جدا شدن همسران از یکدیگر.

طلاق در اسلام عملی مشروع محسوب می‌شود اما جزء مبغوض‌ترین حلال‌ها در نزد خداوند می‌باشد. طلاق جزء ایقاعات است؛ یعنی برخلاف ازدواج، یک طرفه است و تنها از سوی مرد انجام می‌شود، غیر از طلاق توافقی که بر اساس توافق زوجین صورت می‌گیرد. پس از طلاق حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از بین می‌رود. طلاق مخصوص ازدواج دائم است و در ازدواج موقت زن با انقضاء مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود.

مفهوم طلاق

طلاق در لغت به معنای رهائی، آزاد کردن، ترک کردن و واگذاشتن است.<ref>حسینی، تاج العروس من جواهر القاموس، 1414ق، ج20، ص157</ref> طلاق در اصطلاح فقهی و شرعی؛ «و شرعاً ازالة قید النکاح بصیغة طالق و شبهما»<ref>نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، 1404ق، ج 32، ص2</ref> طلاق عبارت است از زائل کردن قید ازدواج و پیوند زوجیت با لفظ مخصوص انت طالق و شبیه آن می­‌باشد. یا برهم زدن رابطه زناشويى در ازدواج دائم می‌باشد.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص 195</ref>

در اصطلاح حقوقی طلاق عبارت است از؛ جدا شدن زن و مرد به سبب انحلال نکاح دائم، با شرایط و تشریفاتی خاص از جانب مرد یا نماینده قانونی او، که با حکم دادگاه انجام می‌­شود. در تعریف دیگر طلاق ایقاعی تشریفاتی است که به موجب آن، مرد به اذن یا حکم دادگاه، زنی را که به طور دائم در قید زناشویی اوست، رها می­‌سازد.<ref>محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده – نکاح و انحلال آن، 1395ش، ص 379؛ کاتوزیان، دوره حقوق مدنی خانواده، ۱۳۹۲ش، ج1، ص 273</ref>

طلاق در جامعه‌شناسی

اسلام به موازات تأکیدات فراوانی که بر تقدس پیوند ازدواج دارد، طلاق را فی نفسه امری ناپسند و دارای کراهت بسیار شدید می‌داند و تمام کوشش خود را در جهت پرهیز دادن افراد از توسل به طلاق به کار می‌بندد، برای نمونه، در روایات از طلاق به عنوان پدیده‌ای بسیار مبغوض یاد شده و آمده است: «در نزد خدای عز و جل هیچ چیز ناپسندتر از خانواده‌ای مسلمان نیست که با طلاق از هم پاشیده شود.»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج15، ص267</ref> در عین حال هرجا که مصالح مهم‌تر ایجاب کند، طلاق را به عنوان امری بهنجار پذیرفته است.

ژان ژاک روسو، فیلسوف، اندیشمند و نویسنده معروف فرانسوی؛ که اساس نظام اجتماعی را بر مبنای قرارداد، استوار می‌داند، از خانواده به عنوان قدیمی‌ترین نوع جامعه و تنها جامعه طبیعی یاد می‌کند.<ref>روسو، قرارداد اجتماعی، 1366ش، فصل2، ص 36</ref>

بنیان و شالوده خانواده را تفاهم، درک متقابل، فداکاری و صبر در برابر مشکلات می‌سازد. اگر یکی از زوجین یا هر دو به دلایل گوناگون نتوانستند با یکدیگر سازش کنند، در این جاست که خانواده از هم گسیخته می‌شود. هر قدر خانواده از بنیان مستحکم‌تری برخوردار باشد و طرفین از جهات بیش تری با یکدیگر توافق کنند، احتمال بقای این خانواده بیش‌تر است.<ref>ساروخانی، طلاق پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن، 1376ش، ص 4</ref>

طلاق در حقوق

طلاق عبارت است از انحلال نکاح دائم با شرایط و تشریفات خاص از جانب مرد یا نماینده او.<ref>صفایی؛ امامی، مختصر حقوق خانواده، 1395ش، ص 217</ref> ماده 1139 قانون مدنی مقرر داشته: «طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه به انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود.»

از نظر ماهوی، طلاق ایقاعی است که با تشریفات خاصی به انجام رسیده و به موجب آن عقد نکاح از بین می‌رود.<ref>محقق، حقوق مدنی زوجین، 1360ش، ص3</ref> حتی در طلاق توافقی و به صورت بائن، باز هم یک عمل حقوقی یک جانبه (ایقاع) به شمار می‌آید.<ref>صفایی؛ امامی، مختصر حقوق خانواده، 1360ش، ص218</ref> طلاق از نظر حقوقی دارای موجبات، شرایط، اقسام و آثاری است که در قوانین مختلفی از جمله قانون مدنی، قانون حمایت از خانواده و قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، به آنها پرداخته شده است.

شرایط طلاق

طلاق عبارت است از انحلال نکاح دائم با شرایط و تشریفات خاص. طلاق مخصوص ازدواج‌ دائم می‌باشد، زیرا در ازدواج موقت بعد از اتمام تاریخ مذکور در صیغه نامه باطل می‌شود و نیازی به امر طلاق نمی‌باشد.<ref>«نکات کاربردی در مورد طلاق»، سایت دادیاران سروش حق</ref>

شرایط طلاق؛ در نظام فقهی اسلام برای هر کدام از طلاق دهنده، طلاق داده شده و صيغه طلاق شرایطی موجود است که از جمله؛

در طلاق دهنده

1. بالغ بودن
2. عاقل بودن
3. مختار بودن
4. قصد داشتن شرط است.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام،1426ق، ج‏5، ص197</ref>

در مطلقه

1. زوجه بودن
2. دائمى بودن
3. پاك بودن از حيض و نفاس<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص197</ref>

صيغه طلاق

اصل در عقد ازدواج عدم قابليّت آن براى برهم زدن است؛ از اين رو، با هر سببى نمى‌توان اين پيوند را گسست؛ ليكن شارع مقدس طلاق را سببى براى گسستن اين پيوند قرار داده است.

طلاق با هر لفظ بيانگر مفاد آن تحقق نمى‏‌يابد؛ بلكه با صيغه خاص همراه با شرايطى تحقق می‌يابد. صيغه خاص عبارت است از لفظ «طالق» همراه با كلماتى كه مطلّقه را مشخص می‌كند، مانند «انتِ طالقٌ» يا «هذِهِ طالقٌ».

بنابر قول مشهور ميان متأخران، در صورت توانايى بر تلفظ به زبان عربى صيغه طلاق بايد به عربى صحيح خوانده شود و در صورت عدم توانايى بر آن، با هر لفظ مرادف صيغه عربى صحيح است.

برخى گفته‏‌اند: در صورت عدم توانايى بايد وكيل بگيرد و چنانچه نتوانست وكيل بگيرد، می‌تواند به لفظ غير عربى بخواند. از شرايط صحّت طلاق، وقوع آن در حضور دو شاهد است؛ به گونه‏‌اى كه آن را بشنوند. دو شاهد بايد مرد و بنابر مشهور عادل باشند.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص 199</ref>

زوج غايب و نيز بنابر قول مشهور، زوج حاضر، می‌تواند در اجراى صيغه طلاق به ديگرى وكالت دهد. همچنين بنابر مشهور، زن مى ‏تواند از طرف شوهر خود وكيل در طلاق خويش باشد.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص 199</ref>

تاریخچه طلاق

طلاق سابقه‌ای طولانی دارد و می‌توان گفت سابقه‌ی طلاق به نخستین روزهای تشکیل خانواده و ایجاد جوامع انسانی بر می‌گردد. طلاق در همه کشورها وجود داشت، مثلا طلاق در ایران باستان جایز بود و به دست مرد انجام می‌گرفت و زنان در جامعه بسیار مورد ستم قرار می‌گرفتند. حتی شوهر می‌توانست همسرش را برای همیشه حبس کند یا به قتل برساند.<ref>نجفی توانا، «تاریخچه طلاق»</ref>

در يونان باستان زن به اندازه یک کالا ارزش داشت و خرید وفروش می‌شد. مرد می‌توانست او را بفروشد یا هدیه بدهد، پس وقتی این گونه بود طلاق به آسانی صورت می‌گرفت. طلاق در جاهليت هم بسيار ساده و با الفاظ توهين‌آميز صورت می‌گرفت.<ref>نجفی توانا، «تاریخچه طلاق»</ref>

طبق قانون بابل طلاق وجود نداشته و مرد هرگز نمی‌توانست زن خود را طلاق دهد حتی اگر توانایی آوردن فرزند را نداشته باشد، بايد كنيزی به خانه بياورد تا برايش فرزند به دنيا آورد، كنيز هم حق جلوگیری از اين امر را نداشت.<ref>نجفی توانا، «تاریخچه طلاق»</ref>

زنان در هند موقعیت خیلی پایین داشتند و از هیچ جایگاهی برخوردار نبودند و اگر شوهرش فوت می‌کرد، همسرش را زنده زنده می‌سوزاندند. با این شرایط طلاق هم توسط مرد صورت می‌گرفت و زن هیچ اظهار نظری نمی‌توانست بکند.<ref>نجفی توانا، «تاریخچه طلاق»</ref>

طلاق در اسلام

با توجه به توصیه‌های فراوان اسلام به بردباری و گذشت همسران نسبت به یکدیگر و تحمل نارسایی‌های اقتصادی و دیگر مشکلات زناشویی از آن حکایت دارد که اسلام حتی در صورت وجود مشکلات جدی اما قابل تحمل نیز طلاق را تشویق نمی‌کند و تا حد امکان می‌کوشد از فروپاشی بنای مقدس خانواده جلوگیری کند. اما در مواردی نیز طلاق را لازم می‌داند.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>

از مجموع روایات چنین برداشت می‌شود که اسلام طلاق را به خودی خود مبغوض می‌شمارد و در جهت منصرف کردن افراد از آن می‌کوشد، اما در مواردی که کارکردهای مطلوب خانواده با اختلالات جدی روبرو شود و ادامه‌ی زندگی مشترک، مفاسدی بیش از پیامدهای منفی طلاق به بار آورد، اسلام به رجحان و احیانا لزوم طلاق حکم کرده است.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>

چنانچه امام صادق^(ع) فرمودند: چیزی در نزد خدا محبوبتر از خانه‌­ای که درآن پیوند ازدواجی صورت می­‌گیرد وجود ندارد و چیزی در نزد خداوند مبغوض‌­تر ازخانه‌­ای که درآن پیوندی با طلاق بگسلد وجود ندارد. آنگاه فرمود: این که در قرآن نام طلاق مکرر آمده و جزئیات کار طلاق مورد عنایت و توجه قرآن واقع شده، از آن جهت است که خداوند جدایی را دشمن می‌­دارد.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج5، ص 328</ref>

در روایت دیگری رسول اکرم(ص) فرموده: ازدواج کنید و طلاق ندهید که طلاق عرش خدا را به لرزه در می‌­آورد.<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، 1412ق، ص 197؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، 1414ق، ج 7، ص365</ref>

در جایی دیگر امام صادق(ع) می‌­فرماید: چیزی از امور حلال، در پیشگاه خدا مبغوض‌­تر از طلاق نیست. خداوند متعال هر شخص طلاق دهنده از روی اشتها و هوس‌­های زودگذر را مبغوض می­‌دارد.<ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج6، ص54؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، 1409ق، ج 22، ص8</ref>

اسلام برای کاهش میزان طلاق عمدتا بر راهبردهای اخلاقی و تربیتی تاکید کرده و کمتر به ممنوعیت‌های قانونی توسل جسته است. دلیل این است که؛ ایجاد محدودیت قانونی برای طلاق، کمک چندانی به تحکیم روابط زناشویی نمی‌کند؛

زیرا در فرضی که ازدواج دچار اختلال گردیده، با منع قانونی طلاق معمولا جایگزین‌های نامطلوبی همچون متارکه، طلاق عاطفی و خشونت خانگی در انتظار همسران خواهد بود. علاوه بر آن، منع قانونی طلاق می‌تواند انگیزه ازدواج را تضعیف کند و این بر خلاف هدفی است که اسلام در نظام اجتماعی خود دنبال می‌کند.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>

اسلام با مشروع ساختن طلاق، امکان جدایی قانونی زوجین را در شرایط نامطلوب فراهم ساخته و با این کار، با برخی نظام‌های حقوقی که طلاق را به طور کلی منع نموده‌اند، مخالفت کرده است.<ref>بستان، خانواده در اسلام، 1390ش، ص207</ref>

طلاق در یهودیت و مسیحیت

طلاق در یهودیت

در دین یهود؛ حق طلاق فقط با شوهر است و او می‌تواند یک طرفه زن را طلاق دهد و نیازی به رضایت زن نیست. اما در قوانینی که امروزه در میان یهودیان رواج دارد، زنان در موارد خاصی از حق درخواست طلاق برخوردار شده‌اند و می‌توانند دادخواست خود را به دادگاه عرضه کنند. همچنین طلاق باید به صورت توافقی باشد و رضایت زن در طلاق شرط دانسته شده است.<ref>غلامی، زن و خانواده در ادیان (با رویکرد تطبیقی)، 1399ش، ص95</ref>

طلاق در مسیحیت

در مذهب مسيحيت بر خلاف اسلام و يهود طلاق حرام است و ازدواج مجدد برابر با زنا می‌باشد. و معتقدند که حضرت عيسی (ع)‌ فرموده است: همانا كه موسی به دليل قساو ت قلب قومش، اجازه داد تا زن‌هايشان را طلاق دهند ، زن و شوهر به منزله‌ی جسم واحد هستند و از يكديگر دور نيستند. پس در صورتی كه خداوند آنها را با يكديگر جمع كرده نبايد ميان آن دو تفرقه انداخت.<ref>نجفی توانا، «تاریخچه طلاق»</ref>

انواع طلاق

طلاق در حقوق اسلامی دارای اقسام مختلفی است که هر کدام کاربرد ویژه‌ای دارد. طلاق به دو قسم سُنّى (شرعى) و بِدعى تقسيم می‌شود.

1. طلاق بدعى؛ يعنى طلاقى كه بدعت و حرام است. مثل طلاق زن در حال حیض.
2. طلاق سُنّى؛ عبارت است از طلاق مشروع و جايز.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص: 195</ref> اين نوع طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعى.

طلاق بائن

عبارت از طلاقی كه بوسيلۀ آن بين زن و شوهر جدائى مى‌افتد و رابطۀ زوجيت قطع میگردد. در طلاق بائن براى شوهر حق رجوع نيست.<ref>امامی، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص45‌1</ref>

طلاق رجعی

طلاقى است كه مرد پس از آن بتواند در زمان عده رجوع كند و نيازى به عقد جديد نیست.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏5، ص195</ref>

طلاق خلع

آنست كه زن بواسطه كراهتى كه از شوهر خود دارد در مقابل مالى كه به شوهر می‌دهد طلاق بگيرد، اعم از اينكه مال مزبور عين مهر يا معادل آن، يا بيشتر و يا كمتر از مهر باشد.<ref>امامى، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص47‌</ref>

طلاق مبارات

آنست كه كراهت از طرفين باشد، ولى در اين صورت عوض بايد زائد بر ميزان مهر نباشد.<ref>امامى، حقوق مدنى، بی‌تا، ج‌5، ص49</ref>

طلاق به درخواست مرد

مرد هر زمان بخواهد می‌تواند با ارائه دادخواست به دادگاه و اخذ گواهی عدم امکان سازش، همسر خود را طلاق دهد. درخواست طلاق از سوی مرد دلیل و توجیه نمی‌خواهد؛ اما هرگاه مرد بدون آنکه زن مرتکب تقصیری گردد بخواهد وی را طلاق دهد، موظف است در صورت امضای شرط «الف» عقدنامه مطابق با آن نصف دارایی خود را به زوج تملیک نماید و سایر حقوق مربوط به طلاق؛ در خصوص اجرت المثل و نحله را بپردازد.<ref>خلیلی، حقوق و تکالیف زوجین، 1395ش، ص32</ref>

طلاق به درخواست زن

حق طلاق با مرد است؛ اما زن در چند حالت می‌تواند درخواست طلاق نماید: عدم پرداخت و خودداری شوهر از پردختن نفقه و یا عاجز بودن شوهر از پرداخت نفقه، عسر و حرج، غیبت شوهر؛

اگر شوهر چهار سال تمام غائب مفقود الاثر باشد، زن می‌تواند طلاق بگیرد. شرط ضمن عقد؛ یکسری شرایط در ضمن عقد گذاشته شود که مثلا اگر معتاد شد، زن حق طلاق دارد. وکالت در طلاق؛ به زن وکالت در طلاق داده شود.<ref>روشن، حقوق خانواده، 1396ش، ص299</ref>

طلاق توافقی

طلاق توافقی را می‌توان در واقع طلاق خلع و مبارات دانست، که دارای پیشینه هستند. طلاق توافقی در واقع با تصویب قانون حمایت خانواده زوجه می‌تواند بدون مابه‌ ازای مالی و با جلب نظر شوهر خود اقدام به طلاق توافقی نماید. توافق طرفین به عنوان مبنای طلاق و اجرای آن مورد استناد قرار می‌گیرد و هیچ گاه در ماهیت عمل حقوقی طلاق دخالت ندارد.<ref>روشن، حقوق خانواده، 1396ش، ص278</ref>

مدارک لازم برای طلاق

• اصل یا رونوشت سند ازدواج تنها از دفترخانه انعقاد عقد. زن و شوهر برای طلاق باید سند ازدواج خود را، که نشان دهنده وجود رابطه زوجیت میان آنهاست به عنوان یکی از دلایل به دادگاه ارائه دهند. اگر عقد ازدواج زوجین برای دادگاه ثابت نشده باشد دادگاه نمی‌تواند حکم طلاق را صادر کند. پس اگر زوجین سند ازدواج نداشته باشند این موضوع اصلا برای دادگاه قابل قبول نیست. طلاق بدون وجود این سند هرگز امکان ندارد.<ref>«درخواست طلاق از طرف مرد مراحل و شرایط آن»، سایت وکلای دادفر </ref>
• اصل و کپی شناسنامه زوج و زوجه
• اصل یا کپی کارت ملی زوج و زوجه در صورت نبودن اصل هر یک از مدارک می‌توانند با مراجعه به مرجع صادر کننده سند مربوطه درخواست المثنی کرد و به همان ترتیب اقدام به ثبت درخواست طلاق نمود.<ref>«درخواست طلاق از طرف مرد مراحل و شرایط آن»، سایت وکلای دادفر</ref>
• گواهی وجود یا عدم وجود جنین توسط پزشک ذی‌صلاح و آزمایشگاه مربوطه.<ref>«نکات کاربردی در مورد طلاق»، سایت دادیاران سروش حق  </ref>

هزینه‌های طلاق

به طور کلی دعاوی طلاق از طرف زوجین جزء دعاوی غیر مالی محسوب می‌شود و حداقل هزینه آن ۵۰۰ هزار تومان می‌باشد. ولی طلاق هزینه های دیگری نیز دارد که های دیگری هم دارد مثل شامل پرداخت هزینه ثبت دادخواست و هزینه دادرسی، انجام مراحل مشاوره یا داوری در طلاق، هزینه‌های مربوط به انجام آزمایشاتی، همچون گواهی عدم بارداری و همچنین میزان مبلغ ثبت طلاق می‌باشد.<ref>«هزینه‌های طلاق غیابی»، سایت مشاوره حقوقی دینا</ref>

اما برای طلاق یکسری هزینه‌ها وجود دارد که غیر این موارد هست که قاضی آنها را تعیین می‌کند، مثل تکلیف جهیزیه، مهریه، حمل و زایمان زن را معین و تعیین اجرت المثل، که این موارد مقدار آن حساب می‌شود و بر عهده مرد قرار می‌گیرد.<ref>«هزینه‌های طلاق غیابی»، سایت مشاوره حقوقی دینا</ref>

مدت زمان لازم برای طلاق

برای طلاق؛ ابتدا باید دادخواستی مبتنی بر درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش با همسر را تنظیم و به دادگاه خانواده ارسال کند. بعد از ثبت دادخواست، پرداخت هزینه دادرسی، دریافت ابلاغ تعیین مجتمع قضایی، به شعبه مربوطه مراجعه و بعد از تعیین شدن وقت رسیدگی، تشکیل شدن جلسه و تعیین تکلیف نسبت به مطالبات مالی زن، گواهی عدم امکان سازش را دریافت نماید. که بعد از دریافت این گواهی، مرد باید حق و حقوق زن، شامل مهریه و نفقه را پرداخت کند تا بتوانند طلاق بگیرند.<ref>«درخواست طلاق از طرف مرد مراحل و شرایط آن»، سایت وکلای دادفر</ref>

اعتبار و مدت این گواهی مدت 3 ماه از تاریخ قطعیت آن می باشد که باید با مراجعه به هر یک از دفاتر رسمی طلاق، نسبت به اجرای صیغه طلاق ظرف مهلت 3 ماه مذکور اقدام شود، در غیر این صورت بعد از گذشت مدت 6 ماه، گواهی مربوطه از اعتبار ساقط می‌گردد.

انجام تمام این مراحل سبب می‌شود که مراحل طلاق از طرف مرد نسبت به طلاق توافقی طولانی تر شود و بسته به شعبه دادگاه طلاق ممکن است تا چندین ماه طول بکشد و حتی بعضا تا یک سال نیز انجام آن طولانی شود.<ref>«درخواست طلاق از طرف مرد مراحل و شرایط آن»، سایت وکلای دادفر</ref>

مراحل طلاق در عقد دائم

ابتدا با ثبت نام در سامانه طلاق و بعد مراجعه به مشاوره صورت می‌گیرد. مشاوره نظر خود را اعلام کرده و برگه گواهی عدم انصراف از طلاق را صادر می‌کند. زوجین یا یکی از آن‌ها که خواهان طلاق است یا وکالت از دیگری در طلاق دارد با در دست داشتن گواهی عدم انصراف از طلاق به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می‌کند و دادخواست طلاق را تنظیم و ثبت می‌کند تا زمان و شعبه دادگاه مشخص شود و وقت رسیدگی تعیین شود.<ref>دمرچلی، «مراحل طلاق- دادخواست و درخواست انواع طلاق»، سایت وکلای دادفر</ref>

بعد از آن دادگاه از طرفین می‌خواهد که داور معرفی کنند. هر یک از زوجین مکلف است ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ یک نفر از اقارب متاهل خود را که حداقل ۳۰ سال داشته باشد و آشنا به مسائل شرعی، خانوادگی و اجتماعی باشد به عنوان داور به دادگاه معرفی کند که شاید بتواند صلح و سازش برقرار کند و از ادامه مراحل طلاق جلوگیری کند. در صورت عدم‌ معرفی داور خود دادگاه داور تعیین می‌کند.<ref>دمرچلی، «مراحل طلاق- دادخواست و درخواست انواع طلاق»، سایت وکلای دادفر</ref>

دادگاه ضمن رأی خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل و زایمان زن را معین و تعیین اجرت المثل و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های آنها تصمیمی می‌گیرد.

در آخر بعد صدور گواهی عدم امکان سازش زوجه باید با دادن آزمایش بارداری و ارائه آن به دفتر ازدواج و طلاق باید ثابت کنند که حامله نیست. بعد از آن طرفین سه ماه فرصت دارند که این گواهی را به دفتر ثبت ازدواج و طلاق برده و تقاضای اجرای صیغه طلاق را بنمایند، با خواندن صیغه طلاق به عقد ازدواج خود پایان دهند.<ref>دمرچلی، «مراحل طلاق- دادخواست و درخواست انواع طلاق»، سایت وکلای دادفر</ref>

مراحل طلاق در عقد موقت

اساسا طلاق مخصوص عقد دائم است و در عقد موقت طلاق وجود ندارد. در ازدواج موقت با دو اصطلاح انقضاء و بذل مدت برخورد می‌شود. انقضاء به معنی پایان یافتن عقد موقت است و بذل مدت به معنی بخشیدن مدت باقی مانده از طرف شوهر به زن، از زوجیت خارج می‌شوند.

لذا اگر زوج بقیه مدت را ببخشد یا مدت صیغه به تمام شود، طرفین از زوجیت یکدیگر خارج می‌شوند.<ref>دمرچلی، «مراحل طلاق- دادخواست و درخواست انواع طلاق»، سایت وکلای دادفر</ref> در نکاح موقت بذل مدت به اراده شوهر واقع می‌شود و به هیچ تشریفاتی نیاز ندارد و رجوع از آن در مدت عده ممکن نیست.

در صورتی که زن وکالت در بخشش مدت از طرف مرد را داشته باشد، می‌تواند به این رابطه پایان دهد.اما اگر زن از طرف همسرش وکالت در بذل مدت را نداشته باشد و بتواند در دادگاه ثابت کند که ادامه زندگی برایش با سختی همراه است به استناد وضعیت عسر و حرج؛ دادگاه زوج را ملزم به بذل مدت باقیمانده خواهد کرد.<ref>دمرچلی، «مراحل طلاق- دادخواست و درخواست انواع طلاق»، سایت وکلای دادفر</ref>

نکات مهم طلاق

1. طلاق ایقاع است، یعنی تنها به اراده شوهر یا نماینده او جاری می‌شود و نیاز به موافقت زن ندارد. مطابق موازین فقهی طلاق به عهده زوج واقع می‌شود.<ref>لطفی، حقوق خانواده، ۱۳۸۹ ش، ج ۲، ص۵۰</ref>
2. طلاق به اراده شوهر واقع می‌شود؛ مقصود این نیست که زن هرگز نمی‌تواند درخواست طلاق کند یا رأی دادگاه هیچ اثری در وقوع آن ندارد.<ref>روشن، حقوق خانواده، 1396ش، ص 270</ref>
3. مطابق قانون وقوع طلاق نیاز به اذن دادگاه دارد.<ref>لطفی، حقوق خانواده، ۱۳۸۹ ش، ج ۲، ص۵۰</ref>
4. وقوع طلاق نیاز به صیغه طلاق است که توسط زوج یا جانشین قانونی واقع می‌شود.<ref>لطفی، حقوق خانواده، ۱۳۸۹ ش، ج ۲، ص۵۰</ref>
5. جاری کردن صیغه طلاق باید در حضور دو مرد عادل به عنوان شاهد بر طلاق واقع گردد.<ref>لطفی، حقوق خانواده، ۱۳۸۹ ش، ج ۲، ص۵۰</ref>
6. طلاق وسیله انحلال عقد دائم می‌باشد، اگر عقد نکاح منقطع بوده باشد انحلال آن به وسیله بذل مدت از طرف شوهر یا به انقضاء مدت می‌باشد.<ref>لطفی، حقوق خانواده، ۱۳۸۹ ش، ج ۲، ص۵۰</ref>
7. طلاق در طُهر غیرمواقعه صورت می‌گیرد، یعنی در دوران پاکی زن باید باشد که پس از پاک شدن زن از حیض تا هنگام طلاق با شوهرش نزدیکی نکرده باشد، مگر اینکه زوجه یائسه یا باردار باشد.<ref>لطفی، حقوق خانواده، ۱۳۸۹ ش، ج ۲، ص۵۰</ref>
8. طلاق عمل تشریفاتی است؛ گذشته از این که وقوع طلاق در صورت اختلاف باید به اذن دادگاه باشد و حاصل شدن این اذن تشریفات خاص دارد.<ref>روشن، حقوق خانواده، 1396ش، ص 270</ref>

عده طلاق چیست؟

عده اسم مصدر اعتداد از ریشه عدد به معنای شمارش و احصاء است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن الکریم، ص 324</ref> از نظر فقهی، عده عبارت است از مدتی که زن پس از جدایی از شوهر، در حالت انتظار است. عده یعنی تحمل، صبر و خودداری از ازدواج زن بعد از انحلال نکاح تا مدت معین را عده گویند.<ref>محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، 1395ش، ص 437</ref>

بنابر دیدگاه فقهی عده به معنای زمان معینی است که در آن زمان زن باید برای کسب اطمینان از این که رحم او حامل نیست یا به علت مرگ شوهر صبر نماید. عده به منظور صیانت نسب و جلوگیری از آمیخته شدن آنها با یکدیگر قرار داده شده است.<ref>علوی قزوینی، «انواع عده و وضعیت زنان فاقد رحم»، 1387ش، ص 138</ref>

عده طلاق، به‌ اندازه سه دوره پاکی از خون حیض است؛ اگر زن باردار باشد، عده او تا زمان وضع ‌حمل می‌باشد. عده طلاق زنی که در سن حیض است، اما حیض نمی‌بیند، سه ماه قمری می‌باشد. عده وفات شوهر هم چهار ماه و ده روز است. عده ازدواج موقت به‌ مدت دوبار حیض ‌دیدن زن و اگر زن حیض نمی‌بیند ۴۵ روز می‌باشد.<ref>کاتوزیان، خانواده - نکاح و طلاق، 1392ش، ج1، ص241</ref>

طلاق در ایران

در ادوار مختلف تاریخی برای طلاق در ایران مقررات و قوانین متعددی وجود داشته که معرف نگرش جامعه نسبت به این امر بوده است. امروزه در حقوق ایران، حق طلاق با مرد است. مرد می‌تواند هر وقت بخواهد بدون دلیل موجه دادخواست طلاق بدهد و ملزم نیست دلیل خاصی را برای تصمیم خود ذکر کند و این قاعده مبتنی بر فقه اسلامی عنوان می‌شود که حق طلاق را به مرد داده است.<ref>«نکات کاربردی در مورد طلاق»، سایت دادیاران سروش حق </ref>

ولی این محدودیت برای مرد وجود دارد که اگر بخواهد زن خود را طلاق بدهد باید حتما به دادگاه مراجعه کند. عدم رضایت و موافقت زوجه تنها می تواند مراحل طلاق از طرف مرد را طولانی کند ولی امکان جلوگیری از صدور حکم طلاق را ندارد.<ref>«نکات کاربردی در مورد طلاق»، سایت دادیاران سروش حق</ref>

طلاق در اروپا

مبانی طلاق در اروپا بر اساس دو نظریه‌ی طلاق مجازات و طلاق درمان مبتنی است.

• طلاق مجازات؛ در این نوع طلاق درصورت تقصیر یکی از زوجین با عدم انجام تعهدات ناشی از زناشویی، طلاق جایز شمرده می‌شود. به دلیل این که این طلاق به عنوان مکافات تقصیر پذیرفته می‌شود، آن را طلاق مجازات نامیده‌اند.<ref>محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، 1395ش، ص 467</ref>
• طلاق درمان یا طلاق مبتنی بر شکست ازدواج؛ این طلاق با قطع نظر از این که تقصیری صورت گرفته یا نه، فقط چون ادامه زندگی مشترک امکان پذیر نیست و نظام خانواده از هم پاشیده می‌شود، طلاق باید به عنوان درمان پذیرفته شود. در این نوع طلاق؛ با ذکر یک علت کلی، مثل عدم امکان زندگی مشترک کفایت می‌کند.<ref>محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، 1395ش، ص 468</ref>

طلاق در آمریکا

در ایالات متحده آمریکا طلاق بر دو پایه است؛

1. طلاق مبتنی بر خطا: این نوع طلاق زمینه‌ایی از خطا می‌باشد، مانند زنا، محکومیت به حبس بیشتر از یکسال، عدم توانایی جنسی، اعتیاد به الکل و مواد مخدر که مخل زندگی مشترک، خشونت و در برخی موارد اعتیاد به قمار هم می‌باشد.<ref>«طلاق در نظام حقوقی آمریکا»، محسن روحانی، سایت موسسه حقوقی دادفران مهرپاو</ref>
2. طلاق بدون خطا: در این نوع طلاق صرف ثابت کردن عدم سازش زوجین با یکدیگر و توانایی نداشتن در حل اختلافات برای صادر شدن حکم طلاق کافی است و رابطه بین‌شان ازبین رفته و متلاشی است. اگر زوجین برای مدتی نسبتا طولانی جدا از یکدیگر زندگی کنند، طلاق جاری می‌شود.<ref>«نحوه گرفتن طلاق در آمریکا»، سایت وکیل تاپ</ref>

آثار طلاق

طلاق اثرات فراوانی بر روی زنان، مردان و فرزندان دارد که عبارتند از؛

آثار طلاق برای زنان

زنان بعد از طلاق در معرض فشارهای روحی و روانی زیادی قرار می‌گیرند. آثار زیادی برای آنها ایجاد می‌شود که ازجمله عبارتند از؛ سرخوردگی از زندگی، حس بدبینی و تردید در ازدواج، مشکلات مالی، تزلزل درهویت فردی و اجتماعی، مشکلات مرتبط با فرزندان و احساس عدم امنیت.

بنابر این آنها دچار یأس و ناامیدی می‌شوند و در بعضی ازموارد ممکن است تا مرزافسردگی نیز پیش روند و اضطراب و نگرانی از بازگشت به منزل پدری، واکنش اطرافیان، نگرانی آینده، ترس از سرزنش شدن، و در بعضی مواقع عذاب وجدان و پشیمانی از جمله آثار طلاق هست که زن را با خود درگیر می‌سازد.<ref>اسحاقی، «بررسی علل و عوامل طلاق در جامعه و تأثیر مخرب آن بر بانوان»، 1394ش، ص11</ref>

آثار طلاق بر فرزندان

زمانی که زوج‌ها تصمیم بر طلاق می‌گیرند، این تصمیم علاوه بر اینکه به خودشان آسیب‌هایی را وارد می‌کند. برای فرزندان نیز تأثیرات منفی و مخربی دارد که دچار سرخوردگی در جامعه می‌شوند و سرمایه اجتماعی خود را از دست می‌دهد. مهمترین آثار عبارتند از: پیدایش بحران‌های روانی، گرایش به بزهکاری، انحرافات جنسی، گرایش به اعتیاد، مستعد به سوء مصرف مواد مخدر و افت تحصیلی را بوجود می‌آورد.<ref>شاعری، «بررسی پیامدهای منفی طلاق در فرزندان»، 1399ش، ص 21</ref>

آثار طلاق برای مردان

هرچند مشکلات مردان بعد از طلاق بسیار کمتراز زنان است. زیرا اکثریت شاغل هستند و فشار روانی و تنهایی طلاق را کمتر احساس می‌کنند. اما واقعیت این است که طلاق در مردان نیز به بروز دشواری‌های می‌انجامد. آمار خودکشی در بین مردان طلاق گرفته بیشتر از زنان است. بنابر این مردان پس از طلاق آثار و پیامدهایی برای آنها بوجود می‌آید که از جمله اقتصادی، اجتماعی، جسمی و روانی می‌باشد.<ref>«آسیب‌های روانی و اجتماعی طلاق برای مردان»، سایت پزشک خوب</ref>

جستارهای وابسته

• طلاق رجعی
• طلاق بائن
• طلاق خلع
• درخواست طلاق از طرف زن
• طلاق توافقی

منابع

• «آسیب‌های روانی و اجتماعی طلاق برای مردان»، سایت پزشک خوب، تاریخ بازدید: 24بهمن 1401ش.
• اسحاقی، زهرا، «بررسی علل و عوامل طلاق در جامعه و تأثیر مخرب آن بر بانوان»، علوم سیاسی: نشریه پژوهش ملل، دوره اول، شماره1، دیماه 1394ش.
• امامى، سيد حسن،‌ حقوق مدنى‌ تهران انتشارات اسلامية، بی‌تا.
• بستان، خانواده در اسلام، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390ش.
• حرّ عاملى، محمد بن حسن‌، وسائل الشيعة، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام‌، 1409 ق‌.
• حسینی، سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهرالقاموس، بیروت- لبنان، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414ق.
• خلیلی، حمزه، حقوق و تکایف زوجین، قم، ابتکار دانش، 1395ش.
• «درخواست طلاق از طرف مرد مراحل و شرایط آن»، سایت وکلای دادفر، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
• دمرچلی، محمد، «مراحل طلاق- دادخواست و درخواست انواع طلاق»، سایت وکلای دادفر، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
• راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، چاپ اول، 1412ق.
• روحانی، محسن، «طلاق در نظام حقوقی آمریکا»، سایت موسسه حقوقی دادفران مهرپاو، تاریخ بازدید: 23بهمن 1401ش.
• روشن، محمد، حقوق خانواده، تهران، انتشارات جنگل: جاودانه، چاپ دوم، 1396ش.
• روسو، ژان ژاک، قرار داد اجتماعی یا اصول حقوق سیاسی، ترجمه: منوچهر کیا، تهران، گنجینه، ‭۱۳۶۶‬ش.
• ساروخانی، باقر ، طلاق (پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن)، دانشگاه تهران، 1376ش.
• شاعری، نرگس، «پیامدهای منفی طلاق در فرزندان»، نشریه ره توشه، شماره 124، تابستان 1399ش.
• صفایی، سیدحسین؛ امامی،اسدالله؛ مختصر حقوق خانواده، تهران، میزان، 1395ش.
• طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، قم، الشریف الرضی، 1412ق. 1370ش.
• علوی قزوینی، سید علی، «انواع عده و وضعیت زنان فاقد رحم»، تهران، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره 40، تابستان 1387ش.
• غلامی، علی، زن و خانواده در ادیان (با رویکرد تطبیقی)، قم، جامعه الزهراء، چاپ اول، تابستان 1399ش.
• کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی خانواده، نکاح و طلاق، تهران، شرکت سهامی انتشار،  چاپ سوم، ۱۳۹۲ش.
• کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
• محقق، محمدباقر، حقوق مدنی زوجین، انتشارات بنیاد قرآن، 1360ش.
• محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده – نکاح و انحلال آن، چاپ هفدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1395ش.
• نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت- لبنان، داراحیاء التراث العربی، 1404ق.  
• نجفی توانا، داوود، «تاریخچه طلاق، تاریخ بازدید: 23بهمن 1401
• «نحوه گرفتن طلاق در آمریکا»، سایت وکیل تاپ، تاریخ بازدید: 23بهمن 1401ش.
• «نکات کاربردی در مورد طلاق»، سایت دادیاران سروش حق، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.
• هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام‏، قم‏، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426 ق‏.
• «هزینه‌های طلاق غیابی»، سایت مشاوره حقوقی دینا، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1401ش.